In januari beginnen de voorverkiezingen voor het Amerikaanse presidentschap. Het moet raar lopen als Donald Trump niet uit de bus komt als winnaar bij de Republikeinen. Nooit eerder kon een kandidaat zich verheugen op een ruimere voorsprong in de peilingen aan het begin van het verkiezingsseizoen. De trits rechtszaken waar Trump in verwikkeld is gaan waarschijnlijk geen bepalende invloed hebben. Ten eerste is de kans dat ze zijn afgehandeld voordat Amerika een nieuwe president kiest zeer klein. Ten tweede lijken er simpelweg te weinig Republikeinse kiezers te zijn die zich storen aan het mogelijke vooruitzicht van een president die veroordeeld is. En dus is het moment aangebroken om de vraag te stellen: hoe zal een tweede termijn Trump er eventueel uitzien?

Om het antwoord op die vraag te geven, is het goed om nog eens terug te gaan naar de eerste keer dat hij de sleutels van het Witte Huis in handen kreeg. Trump ging er eigenlijk niet van uit dat hij zou winnen. Toen dat tóch gebeurde was er geen plan. Er waren geen beleidsdocumenten opgesteld en er waren geen lijsten met namen voor ministersposten of hoge functies in de ambtenarij. Die achterstand haalde Trump in zijn vier jaar als president nooit meer in. Zijn presidentschap was een komen en gaan van vaak weinig competente functionarissen. Zijn wensen liepen deels stuk op wat de ambtenarij uitvoerbaar en de juristen toegestaan achtten. Trump liet Washington ongeveer achter zoals hij het aantrof, met dezelfde verzameling wetten en regels, en ‘het moeras’ werd niet drooggelegd.

Sommige zaken die Trump wel voor elkaar kreeg, werden door Biden teruggedraaid. Een daarvan is de zogeheten ‘schema-F-wet’, waarmee de president veel meer grip krijgt op het ambtenarenapparaat van de federale overheid. En op deze maatregel scharniert nu het grootste verschil tussen ‘Trump ronde een’ en ‘Trump ronde twee’. Het weer in werking stellen van de schema-F-wet staat boven aan zijn agenda. Het aantal politieke benoemingen in ambtelijk Washington zou daarmee omhoog gaan van vierduizend naar ongeveer vijftigduizend. Ontslag per presidentieel besluit wordt vele malen makkelijker. Uit onderzoek van The Washington Post is gebleken dat kringen rondom Trump lijsten hebben opgesteld met ambtenaren die direct de laan uit zullen vliegen. Op deze manier wil Trump zich omringen met loyalisten.

Iedereen is potentieel slachtoffer van Trumps zuiveringsmissie

Ook heeft Trump een lange lijst van publieke figuren die hij vervolgd wil hebben: (oud-)werknemers van de CIA en de FBI, ministers en generaals die hem tegenspraken en natuurlijk ‘the Biden crime family’. Dit soort politieke vervolging zou normaal gesproken lastig zijn, maar onderdeel van Trumps voorbereidingen is een zoektocht naar te benoemen juristen die zijn wraakacties en andere excessen zullen legitimeren. En het zal niet alleen Trump zijn die oude rekeningen wil vereffenen, zoals politiek commentator Robert Kagan constateerde in een recent essay in The Washington Post. In zijn kielzog zijn er talloze kleinere figuren die willen afrekenen met tegenstanders.

De taal waarmee dit gepaard gaat is omineus. Trump spreekt inmiddels over het ‘uitroeien van ongedierte dat liegt en de verkiezingen steelt’. Iedereen die de legitieme verkiezingsuitslag van 2020 heeft aanvaard is daarmee een potentieel slachtoffer van Trumps zuiveringsmissie. Loyaliteit aan de man in het Witte Huis wordt een criterium om in publieke dienst te zijn of publieke middelen te ontvangen. Het is vanwege deze reden dat Kagan waarschuwt voor een ‘Trump-dictatuur’.

Natuurlijk moeten er eerst nog presidentsverkiezingen plaatsvinden, maar de kans dat de stembusgang Trump een halt toeroept wordt steeds kleiner. Het enthousiasme voor Joe Biden – dat al nooit heel groot was – lekt aan alle kanten weg. Kiezers maken zich zorgen over zijn fysieke en mentale geschiktheid. Door sommige delen van links-Amerika wordt inmiddels gesproken over ‘genocide Joe’, vanwege de militaire steun die Washington aan Israël levert in de oorlog tegen Gaza en de Palestijnen. Biden heeft iedere kiezer die vorige keer op hem stemde nodig, en eigenlijk meer, maar er zijn veel teleurgestelden.

In 2016 was Trump onvoorbereid. Bovendien bleken de valschermen van de Amerikaanse democratie voldoende te werken. Trumps wil werd gestuit door de wet, zeker op het cruciale moment dat er een machtsoverdracht moest plaatsvinden. Nu komt Trump als autocraat beslagen ten ijs, en hij wordt gedreven door wrok. Voor de democratie in Amerika is dat een onheilspellend scenario.