FRAGMENT(Groene Amsterdammer, 25 november 2020, 'Achter aansluiten graag, er zijn veel rijkere landen voor u'):
"...............
Fastforward naar 2020. Het is oktober en verschillende
farmaceutische bedrijven ronden ‘fase 3’-testen van hun vaccins
tegen Covid-19 af. Zuid-Afrika is daar een belangrijk land voor: het
heeft de beste medische infrastructuur van Afrika en heeft veel
ervaring met het testen van griepvaccins. ‘We zijn trots en
opgewonden dat we de kans hebben om bij te dragen aan deze mondiale
onderzoeksinspanning’, zei de arts die als hoofdonderzoeker was
gevraagd bij de test van farmaciebedrijf Pfizer tegen vakblad
Clinical Trials. ‘Zuid-Afrikaanse patiënten zullen een
kritieke rol spelen in het gevecht tegen Covid-19.’ Ook
AstraZeneca, Janssen en Novavax testten op vrijwilligers in
Zuid-Afrika.
Het ging niet zonder slag of stoot, want westerse bedrijven die
medicijnen komen testen: dat ligt gevoelig in Afrika. (Pfizer testte
bijvoorbeeld in 1996 een medicijn op tweehonderd Nigeriaanse kinderen
zonder toestemming van hun ouders.) Er was vurig debat en bij
deelnemende ziekenhuizen stonden soms demonstranten met borden als
‘#WeNotGuineaPigs’. Maar de vaccintests, zo ziet het ernaar uit,
hebben resultaat. Helaas zullen Zuid-Afrikanen de vaccins die nu zijn
aangekondigd waarschijnlijk niet krijgen, in ieder geval niet als het
er nog toe doet. ‘Wat er zal gebeuren, is dat we in
sub-Sahara-Afrika geen vaccins krijgen totdat de pandemie over is’,
zei een Zuid-Afrikaanse arts tegen Al-Jazeera. ‘Dat is iets wat we
moeten accepteren.’........
....."
Corona: Vaccin-nationalisme
Achter aansluiten graag, er zijn veel rijkere
landen voor u
Op de markt voor covid-vaccins heerst de wet van de jungle. Rijke
landen slaan op voorhand honderden miljoenen vaccins in, waarmee ze
hun eigen internationale inkoopplan ondermijnen en armere landen in
de weg zitten.
Rutger
van der Hoeven beeld Milo
25 november 2020 – verschenen in nr.
48
Begin 2007 uitte de directeur infectieziekten van de
Wereldgezondheidsorganisatie (who) vanuit Jakarta zijn blijdschap dat
Indonesië weer samen wilde werken tegen vogelgriep. De maanden
ervoor waren een belangrijk leermoment voor de who, vertelde hij. ‘Ik
denk dat Indonesië een onderwerp heeft aangeroerd dat erg belangrijk
is’, zei hij, ‘een onderwerp dat de dialoog over en de toegang
tot vaccins zal verbreden. We zijn erg dankbaar dat Indonesië en
achttien andere landen ons de weg vooruit hebben getoond.’
Indonesië had de who boos de wacht aangezegd toen het ontdekte
dat er een wachtrij van landen was die vaccins tegen vogelgriep
wilden kopen. Indonesië moest achter aansluiten. Het kon wel even
duren, want rijke landen hadden flinke ‘pre-orders’ geplaatst. Nu
was vogelgriep in die landen bepaald geen acuut probleem. Indonesië
daarentegen was het zwaarst door vogelgriep getroffen land ter wereld
en er gingen ook daadwerkelijk mensen aan dood – niet in theorie,
en niet in afgelegen, geïsoleerde streken, maar in en rond de
hoofdstad Jakarta.
Daarom leverde Indonesië de cruciale monsters van het naar mensen
overgesprongen virus h5n1 aan de who, en farmaciebedrijven gebruikten
die om vaccins te maken. Voor toegang tot het daaruit ontwikkelde
vaccin maakte dat kennelijk niet uit. Indonesië noemde dit beleefd
‘oneerlijk’ en schortte de samenwerking op. Nadat de boel was
gelijmd, beloofde de who de internationale coördinatie voor
vaccinvoorziening nieuw leven in te blazen en ‘de respons tot
epidemieën wetenschappelijker, rationeler en eerlijker’ te maken.
Fastforward naar 2020. Het is oktober en verschillende
farmaceutische bedrijven ronden ‘fase 3’-testen van hun vaccins
tegen Covid-19 af. Zuid-Afrika is daar een belangrijk land voor: het
heeft de beste medische infrastructuur van Afrika en heeft veel
ervaring met het testen van griepvaccins. ‘We zijn trots en
opgewonden dat we de kans hebben om bij te dragen aan deze mondiale
onderzoeksinspanning’, zei de arts die als hoofdonderzoeker was
gevraagd bij de test van farmaciebedrijf Pfizer tegen vakblad
Clinical Trials. ‘Zuid-Afrikaanse patiënten zullen een
kritieke rol spelen in het gevecht tegen Covid-19.’ Ook
AstraZeneca, Janssen en Novavax testten op vrijwilligers in
Zuid-Afrika.
Het ging niet zonder slag of stoot, want westerse bedrijven die
medicijnen komen testen: dat ligt gevoelig in Afrika. (Pfizer testte
bijvoorbeeld in 1996 een medicijn op tweehonderd Nigeriaanse kinderen
zonder toestemming van hun ouders.) Er was vurig debat en bij
deelnemende ziekenhuizen stonden soms demonstranten met borden als
‘#WeNotGuineaPigs’. Maar de vaccintests, zo ziet het ernaar uit,
hebben resultaat. Helaas zullen Zuid-Afrikanen de vaccins die nu zijn
aangekondigd waarschijnlijk niet krijgen, in ieder geval niet als het
er nog toe doet. ‘Wat er zal gebeuren, is dat we in
sub-Sahara-Afrika geen vaccins krijgen totdat de pandemie over is’,
zei een Zuid-Afrikaanse arts tegen Al-Jazeera. ‘Dat is iets wat we
moeten accepteren.’
De grootste verliezers zijn ditmaal de middeninkomenslanden in de
wereld
Opnieuw is de reden daarvoor het stuwmeer aan pre-orders uit rijke
landen. In oktober waren al ruim meer coronavaccins besteld en
gereserveerd bij farmaceuten dan het aantal mensen ter wereld. Ze
zijn echter niet bestemd voor die wereldbevolking, maar alleen voor
rijke landen. Die trekken op een ongekende schaal de portemonnee. De
Europese Unie kocht tweehonderd miljoen doses bij Pfizer plus een
optie op honderd miljoen meer, tekende daarnaast contracten met
AstraZeneca (tot driehonderd miljoen doses), Sanofi/GSK (tot
driehonderd miljoen doses), en Janssen (tot vierhonderd miljoen
doses), en is ook nog in gesprek met CureVac en Moderna.
De VS bestelden honderd miljoen doses van Moderna, honderd miljoen
bij Pfizer plus een optie op nog eens vijfhonderd miljoen, en nog
eens vijfhonderd miljoen doses van AstraZeneca. Daarnaast ligt de
America First Vaccine-wet bij het parlement, die export van vaccins
verbiedt zolang er in de VS nog behoefte aan is. De grootste
vaccinproducent ter wereld, het Indiase Serum Institute, liet weten
dat ‘in ieder geval aanvankelijk’ zijn vaccins ‘naar onze
landgenoten moeten gaan voor ze over de grens gaan’. Zelfs
vaandeldragers van multilateralisme, zoals Canada, Duitsland en
Nieuw-Zeeland, doen eraan mee. (Eerder in de coronapandemie wierpen
zeventig landen exportbarrières op voor beschermende kleding en
maskers, en stalen hackers vaccindata.)
Dit vaccin-nationalisme gaat zelden gepaard met gêne, vaker met
trots. Bijvoorbeeld bij de koploper in ruim inslaan,
Groot-Brittannië. De Britse regering kocht meer dan 350 miljoen
doses covid-vaccins bij zes fabrikanten, voor een bevolking van 66
miljoen. Veel Britse media behandelen dat als het enige zilveren
randje aan de corona-aanpak van de regering en verbinden het zelfs
met hun nationale obsessie. Zo juichte de conservatieve TheSpectator
dat de Britse regering door Brexit ‘vrij van de ketenen’ had
kunnen winkelen naar vaccins, en vervolgens ‘leniger bleek dan de
kolos van de EU’, omdat zij eerder een deal met Pfizer had gesloten
(het voordeel daarvan bleef onduidelijk).
Maar de EU is natuurlijk geen slachtoffer van deze wet van de
jungle. Dat zijn de landen die het langst zonder covid-vaccin zullen
zitten, terwijl rijke landen miljarden doses van verschillende
vaccins op de plank houden tot ze zeker weten dat ze geen risico meer
lopen – en het waarschijnlijk helemaal niet meer nodig is. Dat is
niet alleen een moreel probleem. Het garandeert dat de pandemie
vanuit medisch oogpunt niet optimaal wordt bestreden, en veroorzaakt
extra schade aan de wereldeconomie – volgens een onderzoek van
denktank Rand mogelijk een biljoen euro per jaar. Voor elke
uitgegeven dollar aan vaccins voor armere landen krijgen rijke landen
zo’n 4,8 dollar aan economische groei op lange termijn terug, aldus
de studie. Dat geldt extra omdat sommige farmaceuten hebben beloofd
tegen kostprijs te werken.
De grootste verliezers zijn ditmaal niet ’s werelds armste
landen. Dat ligt aan een belangrijke doorbraak tegen
medicijnongelijkheid die dit jaar is bereikt. Internationale
organisaties als de who en de VN spannen zich wel degelijk in voor
betere toegang van arme landen tot medicijnen. Een belangrijk
initiatief is de ‘vaccinalliantie’ Gavi, waar internationale
organisaties, donorlanden, farmaceuten en ngo’s in samenwerken
(waaronder de Gates Foundation – het haakje van
samenzweringsdenkers naar Bill Gates’ duistere plannen voor
werelddominantie via vaccins).
‘“Ongekende internationale samenwerking?” Die bestaat helaas
niet’
De who en Gavi initieerden dit jaar Covax, een inkoopplan voor
‘pre-orders’ van coronavaccins waar landen naar draagkracht aan
bijdragen. 172 landen steunen het initiatief; Rusland en de VS niet,
China pas te laat. Covax heeft al zevenhonderd miljoen doses gekocht
voor landen die niet kunnen concurreren op de vrije markt. Dit komt
aardig in de richting van tien procent van het totaal, een
streefcijfer van de VN bij vaccinverdeling. Bij de
‘varkensgriep’-epidemie van 2009 riepen de VN rijke landen nog op
om vrijwillig tien procent van hun vaccinvoorraad aan arme landen te
geven – wat niet gebeurde.
Die tien procent is natuurlijk nooit genoeg voor 85 procent van de
wereldbevolking, maar in ieder geval kunnen arme landen dan hun
artsen, verplegers en anderen inenten. Achter het net vissen dan
landen die de VN kwalificeren als ‘middeninkomenslanden’. Landen
zoals Zuid-Afrika, Indonesië en Suriname kunnen niet concurreren met
rijke landen om vaccins, en hebben geen toegang tot Covax. Dat is
extra zuur als zij meewerkten aan vaccintests.
Daarnaast verandert Covax niets aan het marktprincipe waarop
vaccinverdeling drijft. ‘Covax is een prachtig en nobel initiatief.
Het probleem is dat niets landen verhindert om hun eigen
vaccinlevering te garanderen buiten Covax om’, zegt Adam
Kamradt-Scott, een onderzoeker aan de Universiteit van Sydney en
schrijver van boeken over epidemieën en mondiale gezondheid. ‘Dit
is ook wat er in praktijk gebeurt: rijke landen die de eerste
levering reserveren. Kijk, vanuit het perspectief van die landen, en
van elke regering, is dat redelijk, want zij hebben een verplichting
om hun eigen bevolking te beschermen. Verschillende vaccins tegelijk
kopen is een begrijpelijke strategie om risico te verkleinen. Het
gevolg is voorspelbaar. Rijke landen ondersteunen Covax, maar
ondermijnen het tegelijkertijd door in geheime overeenkomsten hogere
prijzen te betalen voor het eerste recht. Het is begrijpelijk en
betreurenswaardig tegelijk.’
Dit proces creëert natuurlijk ook nog andere winnaars: de
farmaceutische bedrijven die de vaccins maken. ‘Ook vanuit hun
oogpunt is het begrijpelijk dat zij eerst leveren aan wie het meest
betaalt’, zegt Kamradt-Scott. ‘Maar het creëert voor de hand
liggende gevaren nu de hele wereld staat te springen om vaccins. We
hebben nu een week gezien die ermee begon dat Pfizer claimde dat zijn
vaccin negentig procent effectief was. Binnen enkele dagen claimde de
Russische regering 92 procent effectiviteit van haar Sputnik-vaccin.
Weer een paar dagen later claimde Moderna 94,5 procent effectiviteit.
Daarop liet Pfizer weten dat zijn vaccin bij nader inzien 95 procent
effectief is. Maar dit zijn alleen persberichten. We hebben geen data
om dat wetenschappelijk te controleren. Het is niet voor niets dat
het normale pad via wetenschappelijke peer-review loopt en
niet zo.’
Als die wetenschappelijke evaluatie er komt, is veel van de winst
voor farmaceuten via pre-orders en koersstijgingen al binnen. Toen
Moderna zijn 94,5 procent effectiviteit claimde, kocht de Britse
regering binnen een paar uur nog snel vijf miljoen doses, hoewel het
al 350 miljoen doses van andere fabrikanten had besteld. De medisch
manager van Moderna streek in één dag vijftig miljoen aan
aandeelwinst op. En dat circus zal de komende maanden waarschijnlijk
aanhouden. Er zijn 208 vaccins in ontwikkeling, elk met een eigen
benadering en eigen voor- en nadelen. Vaccin-nationalisme betekent
niet alleen dat landen druk zullen blijven voelen om nieuwe vaccins
te kopen die zichzelf aanprijzen, maar ook dat landen de keuze zullen
willen verdedigen voor de vaccins die zij in miljoenen hebben
besteld.
Die overdaad aan vaccins in ontwikkeling wijzen ook op een ander
negatief effect van het huidige gezondheidssysteem in de wereld. ‘Er
is veel geschreven over “ongekende internationale samenwerking”
bij de ontwikkeling van covid-vaccins, maar in mijn ogen bestaat die
helaas niet’, zegt Kamradt-Scott. ‘Als we hetzelfde niveau van
samenwerking hadden gezien als in 2003, tijdens de sars-uitbraak, dan
zouden we niet zoveel verschillende kandidaten hebben en zoveel
vaccins waarvoor waarschijnlijk onderzoek wordt overgedaan dat al
voor andere vaccins is gedaan. Bij echte samenwerking zou een grote
groep wetenschappers, zeg, vier vaccincategorieën hebben aangewezen.
Zelfs als binnen die categorieën nog aan twintig verschillende
vaccins tegelijk werd gewerkt, zouden wetenschappers nu nog niet eens
aan de helft van het huidige aantal vaccins werken. Bij vaccins
blijkt meestal zo’n tien procent te werken, dus dan zou je
uiteindelijk acht vaccins overhouden. En dat is zat. We hebben gewoon
genoeg vaccins nodig, die komen waar het nodig is.’
Rutger van der Hoeven (1974) is
buitenlandredacteur van De Groene Amsterdammer. Meer
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/07/twistgesprekkk.png)
Posts
