LES POLITIEKE GESCHIEDENIS / GEO-POLITIEKE ONRUST EN INSTABILITEIT / COLUMNIST DE GRUYTER: 'De [Europese} wereld heeft ‘Ruhe’ nodig / NRC-OPINIE/

Cartoon 'Historical big players of Europe need each other; Europe also needs the U.S.' overgenomen van gisreportonline.com Het bijbehorende artikel lees je   ---  Hier  ---

*

NRC-Opinie

De wereld heeft ‘Ruhe’ nodig

• Caroline de Gruyter  9 april 2021

In juni 1813, tijdens een van de laatste, beslissende fases van de Napoleontische oorlogen, reisden de Habsburgse keizer Franz en Clemens von Metternich, zijn minister van Buitenlandse Zaken, met koks, secretarissen en butlers naar een Boheems kasteel. In een paleis in Dresden, niet ver weg, hield Napoleon kwartier. De Russische tsaar bivakkeerde met de Pruisische koning in naburig Silezië (Tsjechisch-Pools grensgebied). Ook de Britse minister van Buitenlandse Zaken, Lord Castlereagh, was vlakbij.

Russen, Habsburgers, Pruisen en Britten zagen Napoleon als een parvenu die de bestaande, conservatieve orde in Europa bedreigde. Maar omdat ze er nooit in slaagden om één lijn te trekken tegen Napoleon (het kostte weken om elkaar met koetsen te bereiken) en elkaar diep wantrouwden, slaagde de Fransman erin om grote delen van Europa te veroveren.

Dit waren vreselijke oorlogen. Metternich beschreef in brieven en dagboeken hoe alles was platgebrand. Straten lagen vol lijken. Hij zag nog één kans om die hel te stoppen: als de leiders vlakbij het slagveld gingen zitten en zelf de gezamenlijke strategie ter hand namen. Met zijn diplomatieke staf en 42 paarden shuttelde hij tussen paleizen en kastelen, en zorgde er bemiddelend, sussend en pushend voor dat ze samen Napoleon terugdrongen.

Dit intense, directe overleg tussen de leiders van rivaliserende grootmachten, inclusief de Fransen – mooi beschreven in Wolfram Siemann’s grote Metternich-biografie – ging door nadat Napoleon was verslagen. Dit systeem, het ‘Europese Concert’, veranderde het continent ingrijpend. Het bracht „Ruhe”, zei Metternich altijd. Mondiale grootmachten anno 2021 moeten hier dringend een voorbeeld aan nemen, schrijven Richard Haass en Charles Kupchan van de Council on Foreign Relations in Foreign Affairs.

Het ‘Europese Concert’ bracht relatieve rust en welvaart op het continent

De wereld is zeer instabiel. Twee eeuwen westerse dominantie lopen ten einde – eerst de Pax Brittannica, toen de Pax Americana. De huidige wereld is multipolair, zoals Europa in Metternichs tijd. Supermachten wantrouwen elkaar en proberen elkaar steeds een hak te zetten. Dit verlamt internationale organisaties als de VN. Helaas leidt moordende rivaliteit over macht en ideologie in een multipolaire context „geregeld tot grote oorlogen”, stellen de twee auteurs nuchter vast. Om dit te voorkomen, bepleiten zij een ‘Mondiaal Concert’ van grootmachten, om stabiliteit en ‘Ruhe’ te waarborgen.

Zoals Metternich de leiders van de vijf Europese grootmachten bij elkaar zette, willen Haass en Kupchan een informeel forum voor de zes leiders van ’s werelds grootste machtsblokken: de VS, China, de EU, India, Japan en Rusland. Die zes zouden, precies zoals hun verre voorgangers op het Weense Congres van 1814-1815 deden met Europa, de territoriale status quo moeten bewaken en een niet-aanvalsverdrag sluiten. Iedereen zou, net als toen, een soort invloedssfeer krijgen waarbinnen anderen niets te zoeken hebben – tenzij de wereldorde bedreigd wordt.

Dit systeem moet voorkomen dat grootmachten zich met elk klein akkefietje bemoeien en uitslaande branden veroorzaken. Ook moeten de zes in het Concert consensus zoeken over thema’s die iedereen aangaan, zoals cyberbeleid en klimaatverandering. Omdat de VN geen afspiegeling is van mondiale machtsverhoudingen en de Veiligheidsraad door veto’s is verlamd, is er nu geen forum voor direct, vertrouwelijk overleg.

Wat wél redelijk werkt, signaleren Haass en Kupchan, is de formule die is gebruikt voor Iran en Oekraïne: een aantal machten (democratieën én autocratieën) dat samenwerkt om een gevaarlijke situatie te de-escaleren. Als er weer een kanaal voor directe, strategische dialoog is, hopen zij, „komen er minder verrassingszetten en, idealiter, minder unilaterale acties”.

Het ‘Europese Concert’ bracht relatieve rust en welvaart op het continent, decennialang. Het ging weleens mis (de Krimoorlog), maar niet vaak. Lord Castlereagh noemde Metternich daarom „de eerste minister van de wereld”. Toch benieuwd wie daar anno 2021 voor in aanmerking komt.

Caroline de Gruyter schrijft wekelijks over politiek en Europa.

MEER: 

NRC.nl   In Europa

Caroline de Gruyter schrijft wekelijks over politiek en Europa

vr · 16 april 2021

Europa is weer het lachertje

Als Europa aan tafel wil zitten met de groten, om Europese belangen te verdedigen, fine – maar gedraag je dan professioneel en zorg dat je niet constant het lachertje bent.

 

vr · 2 april 2021

Een Duitser snapt de EU het best

Ook in Duitsland is het de vraag of lagere overheden bereid zijn macht af te staan aan hogere in naam van het landsbelang, schrijft Caroline de Gruyter. „De discussie gaat meteen over competenties.”

   

vr · 19 maart 2021

Hoe Europa (niet) werkt

De Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz liet deze week weer eens mooi zien hoe Europa werkt. Of hoe het niet werkt, aldus Caroline de Gruyter.