Column
Marian Donner Werkelijkheid
Marian Donner beeld Aart-Jan Venema
25 juni 2025 – verschenen in nr. 26
Originele Column en nog veel meer op Groene.nl --- Hier ---
Er zijn veel rare hersenaandoeningen die een mens kan hebben. Ik noem bijvoorbeeld het buitenlandsaccent-syndroom waarbij mensen na hersenletsel, of soms zelfs spontaan, plotseling met een buitenlands accent spreken, Frans of zo, zelfs al zijn ze nooit in Frankrijk geweest. Of het Alice in Wonderland-syndroom: dan vervormt bij vlagen de werkelijkheid en lijken objecten veel verder weg of juist dichterbij dan ze in werkelijkheid zijn, je eigen hand kan monsterlijke proporties aannemen (ik had dit zelf als kind, altijd ’s avonds in bed, het is overgegaan). Maar de raarste aandoening is toch wel het Anton-syndroom.
Bij het Anton-syndroom is iemand blind, maar ontkent hij dat. Ik citeer van Wiki: ‘Vragen of hun zicht verslechterd is beantwoorden ze ontkennend, vaak op een felle toon. Houdt men hun voorwerpen voor, dan beschrijven ze deze levendig doch verkeerd.’ Dit laatste wordt ook wel confabulatie genoemd: de patiënt fabuleert een werkelijkheid waar zijn hersenen beelden bij construeren.
En nu hoef ik deze natuurlijk niet in te koppen, maar ik doe het toch, want is dit nu geen mooie metafoor? Ondanks ontstellend veel tegenbewijs, je hoeft alleen maar je ogen te gebruiken, blijft iemand volhouden dat Israël zichzelf verdedigt, dat hordes asielzoekers onze grenzen bedreigen, dat Trump voor de vrijheid van gewone burgers strijdt, dat klimaatopwarming niet bestaat. En dat allemaal op dezelfde felle toon.
Er valt niet tegenop te discussiëren, weet ik dankzij de eindeloze WhatsApp-gesprekken met mijn complotdenkervriend. Feiten helpen niet, en elke discussie eindigt bovendien in dezelfde dode hoek: volgens mijn complotdenkervriend komt al het kwaad van links. Links fabuleert, liegt, moraliseert, onderdrukt. Hij begrijpt niet dat ik dat niet zie.
Misschien zijn we allemaal wel blind, maar door het Anton-syndroom begreep ik opeens: dit is een strijd over de werkelijkheid. Wat is echt? Rechtse populisten hebben een eenduidig verhaal geconstrueerd over hoe de wereld nu, op dit moment, werkt. Met de ondergang van het avondland en een linkse vijand die ons allen bedreigt. Vooral in de vorm van asielzoekers, transgenders, moslims en iedere andere afwijking van de norm.
Aan de linkerkant van het politieke spectrum daarentegen zijn ze nog steeds publiekelijk op zoek naar een goed verhaal over de toekomst. Iets met inclusie en samen en hoop. Niet te woke. Laten zien waar we heen willen met dit land! De door mijn complotdenkende vriend zo verafschuwde moraliteit klinkt voortdurend door in de wens om ‘aan de juiste kant van de geschiedenis te staan’: alsof de toekomst het laatste oordeel zal vellen, het grote gelijk. Maar het gaat niet om de toekomst, het gaat om nu.
Beschrijf dus de werkelijkheid, zou ik zeggen. Zodat mensen begrijpen wat ze zien. Vertel ze over de vermarkting van alles van waarde, en dat er bijvoorbeeld nog tientallen andere private-equityfondsen als KKR zijn. Fondsen die niet alleen festivals en uitgeverijen opkopen, maar ook hele woonblokken, parkeerterreinen en pakjes boter. De winsten daarvan worden mede geïnvesteerd in de wapenindustrie. En vertel dan ook meteen, dat lijkt me nou fijn, wie er precies wint bij die aangekondigde, enorme verhoging van het defensiebudget.
Laat zien dat de vijand niet de vreemdeling is, maar het grootkapitaal. Ja, zet mensen die zonnebril op uit de cultfilm They Live. ‘I once was blind, but now I can see.’
Om me heen hebben steeds meer mensen het gevoel dat ze gek aan het worden zijn. We zíen toch gewoon wat er in Palestina gebeurt? De dubbele standaarden, de ongelijkheid die groeit, de uitputting van mens, dier en aarde door multinationals? Benoem dat dan ook. In plaats daarvan horen we politici, links en rechts, elke dag weer het onverdedigbare verdedigen. Sanewashing is de term die ik onlangs tegenkwam: doen alsof normaal is wat niet normaal is.
Het heeft wel wat weg van het Cotard-syndroom, bedacht ik in mijn rabbithole van rare hersenaandoeningen. Het wordt ook wel het levende lijk-syndroom genoemd. Mensen die eraan lijden denken dat ze dood zijn. Zo voelt het misschien nog het meest: te moeten functioneren in een wereld waar langzaam het leven uit gezogen wordt, en geen van onze machthebbers die de doodskreten hoort.
Lees ook:
Column
De machteloosheid over Gaza is niet langer te verteren, demonstreren blijkt niet genoeg. Wat nu?
Marian Donner 11 juni 2025
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten