1972 Olympic Gold Medal Basketball Issues and What happened to the Medals
Gepubliceerd op 4 jan. 2011
Here are the issues of the 1972 Olympic Basketball Game, won by the United States, 50-49, and what MAY of happened to the Medals.
Muziek in deze video
Meer informatie
Luister zonder advertenties met YouTube Premium
Nummer
Artiest
Licentie aan YouTube verleend door
**
COLUMN AART DEKKER:
1972...OS München Finale USA-Sovjet Unie...1990(laatste USA Basketball-team met College-spelers op WK/OS)...1992(OS Finale Barcelona USA Dream-Team-Kroatië, Litouwen-GOS(Brons) & Nederland-GOS op Pre-Olympisch Toernooi)...2019(Oranje Basketball-Litouwen)
1972; mijn vader kocht vlak voor de Olypische Spelen van München onze eerste TV, maar ik denk dat ik toen de sport Basketball nog niet eens kende...het onderstaande verhaal, bij de bovenstaande mini-documentaire, kan ik me ook niet van het moment dat het gebeurde, ik moet het dus in de jaren erna op de een of andere manier te weten zijn gekomen... Maar voor het eerst in de geschiedenis konden de Amerikanen de Gouden Medaille van het (Mannen) Basketball dus niet meer ophalen; een shock voor hen die dus -blijkens het videoverhaal hierboven- in ieder geval in 1992 nog nagalmde, ik denk eigenlijk dat dat in sommige uithoeken van de VS nog steeds wel eens het geval zou kunnen blijken te zijn...Vreemd genoeg was er op het Roster van de Sovjet Unie van deze Olympische Spelen slechts een Litouwer te vinden - Modestas Paulauskas, in 1991 door Fiba uitgeroepen tot FIBA's 50 Greatest Players Ooit. Nog vreemder: ook uit de andere Baltische Staten -Estland en Letland- maakte geen speler deel uit van het Sovjet-team in 1972. Waarom dat vreemd is? Omdat die Baltische landen Grootmachten waren in het Basketball voordat ze werden ingelijfd bij de Sovjet-Unie, en omdat datzelfde Sovjet-team in de jaren na 1972 in toenemende mate begon te bestaan uit Balten, en daarvan maakten dan weer de Litouwers het merendeel uit. In die tijden kwamen de Sovjets vrij regelmatig naar Nederland om wedstrijden te spelen; ik zag ze tenminste een behoorlijk aantal keren spelen in Nederland, eenmaal zelfs in Dordrecht. Ik zal nooit vergeten dat Vladimir Tkachenko
 |
| De hier al wat oudere Vladimir Tkachenko(@VladiTkatechnko, Oekraïner, rechts, klik voor een Tribute hier) tegen de zeer jonge Arvidas Sabonis(Litouwer, links) |
Een paar jaar na 1972 begon ik zelf te basket-ballen bij Frisol/R in Dordrecht, en vanaf dat moment verslond ik alles wat er redelijkerwijs te pakken te krijgen was over de sport. En weer een kleine tien jaar later ging ik Oranje Basketball ook in het buitenland zoveel mogelijk bekijken en zag ik eerst de Sovjet-Unie, daarna kort het GOS -dat bestond maar kort, maar stond voor 'het Gemenebest van Onafhankelijke Staten', maar kan je ook lezen als 'de Sovjet-Unie zonder Litouwen en Estland'-, en niet veel later een veelheid van landen die uit het uit elkaar vallende Sovjet-imperium herrezen -zoals Letland, Oekraïne, Wit-Rusland, Kazachstan, e.v.a.- vaak spelen. En vlak voor die fragmentatie die er mede -met het wat later uiteenvallende Joegoslavië- oorzaak van was dat wat wij nu Oranje Basketball noemen afzakte van een land dat een flink aantal EK's (en een WK) achter elkaar deelnemer was, naar een land dat 26 jaar lang afwezig was op die grote eindtoernooien. En dat Sovjet-team bestond tegen het einde dus voor een groot deel uit Litouwers.
1986-1990 In 1986 was er voor het eerst een WK met 24 landen in Spanje. Nederland had zich onder Vladimir Heger voor het eerst voor het WK geplaatst en speelde een voorronde in Badajoz. Niet lang daarvoor speelde het een Challenge Round in Antwerpen; een loei-zwaar officieus B-EK waarin alle deelnemende landen tegen elkaar speelden en Oranje ongeslagen eerste werd -een unieke prestatie, nog steeds onder leiding van Vladimir Heger- helaas werd er tussen deze twee toernooien van Bondscoach gewisseld -Ruud Harrewijn werd de nieuwe Bondscoach- en werd er in mijn ogen onnodig na verlengingen verloren van Argentinië waardoor Nederland de Eindronde niet haalde. Robert Smits en ik waren erbij, ook bij die Eindronde, waar wij door een miraculeuze speling van het lot de 'Best Seats in da House' kregen, we zaten Court-side naast John Thompson, de coach van Georgetown, die op het volgende WK USA Basketball zou gaan coachen, het naar later bleek laatste Nationale Mannen Basketball Team op een WK- en Olympisch Toernooi dat bestond uit college-spelers. De toenadering met de NBA was toen al begonnen; Thompson was zeer ontstemd over het feit dat er NBA-teams waren die Buitenlanders ontvingen en hielpen -bijvoorbeeld Atlanta, dat de Sovjets ontving- hij zag de bui al hangen, en kreeg gelijk; het door hem gecoachte USA Basketball Team werd in 1990 Derde na Joegoslavië en de Sovjet-Unie. In het licht van oorlogen is het bijzaak, maar wat betreft Basketball vind ik het eeuwig zonde dat in 1992 niet het Dreamteam, Joegoslavië en de Sovjet-Unie de krachten konden meten...ik be er nog niet zo zeker van dat het Dreamteam dan in 1992 Goud zou hebben opgehaald...
1992 Dat GOS, daar zit nog een Oranje Basketball-tintje aan dat veel te weinig mensen weten; alhoewel het voormalige Sovjet-team dus een forse aderlating onderging toen de Esten en Litouwers in 1992 zelfstandig deelnamen aan het Pre-Olympische Toernooi(POT) voorafgaand aan de Olympische Spelen van Barcelona in 1992, zaten alle drie die landen bij Nederland in de Voorronde-groep van dat POT. Oranje verloor met een punt of twintig van Litouwen in de eerste wedstrijd, dat had op tenminste een deel van het door Randy Wiel gecoachte team een nogal demoraliserende invloed, ten onrechte vond ik -en bleek later-, maar Oranje verloor mede daardoor totaal onnodig van Hongarije in de volgende wedstrijd, maar kwam daarna op stoom en won van Estland en angstgegner (later) Groot-Brittannië -die beiden wel van Hongarije wonnen- en van...het GOS, dat in de laatste wedstrijd van die voorronde werkelijk de zaal uit werd geveegd door Litouwen; decennia van Sovjet-overheersing werden toen door een ontketende Basketball-natie gewroken. Maar het GOS -en dus niet Nederland- ging dus door die nederlaag van Oranje tegen Hongarije wel naar de eindronde van het POT in Zaragoza, en het plaatste zich daar 'gewoon' voor de Olympische Spelen, en het werd daar ook 'gewoon' Vierde na opnieuw een nederlaag tegen Litouwen om de Bronzen Medaille. Dat hele Internationale Seizoen leed het GOS slechts nederlagen tegen Medaillewinnaars op de Spelen en tegen Oranje Basketball... Maak je dan het rekensommetje 1+1=.... dan had Oranje dus eigenlijk...juist ja!
Maar goed, zo ging het dus niet...
Een belevenis nog, uit 1992 - Zaragoza: ik zat met mijn reisgenoten -Luc Reuvers, Ellen Gommers en Marcel van Sitteren (kan iemand mij vertellen waar die jongen te vinden is?)- op een terras vlak bij de kathedraal van Zaragoza, hartje stad dus. Er kwam een flinke(enkele tientallen) groep Litouwers aan -Hardcore Fans en bovendien financieel redelijk elite, want in die tijd was er daar niet zo heel veel geld...- onder hen een man met een stokoude, maar wel professionele (TV-)camera, die alles filmde. Ze kwamen om ons heen zitten. Daar, op dat moment begreep ik beter dan daarvoor wat vrijheid -onafhankelijkheid- voor een volk betekent, want de emoties, waaronder Trots, waren voelbaar voor mij, voor ons -denk ik-..!
The Dead donated $5,000 to the Lithuanian men's national basketball team so they could compete in the 1992 Olympics. The team wore tie-dyed jerseys featuring the colors of the Lithuanian national flag. Lithuania won the bronze medal! pic.twitter.com/8kwXslxoRN— ɢᴀɴɢ ɢʀᴇᴇɴ ɢᴏɴᴢᴏ (@deal4jackstraw) January 17, 2019
2019 En nu speelt Oranje Basketball dat in de uitwedstrijd in de laatste Qualifiers-ronde voor het WK tegen Litouwen onnodig/onterecht na twee verlengingen verloor -notabene in de wedstrijd waarin Litouwen zich als een van de eerste landen plaatste voor het WK 2019 in China- vrijdag dus zijn laatste thuiswedstrijd tegen Litouwen in een uitverkochte (Grote!) zaal van de Sport Hallen Zuid in Amsterdam... En opnieuw -na Nederland vs. Turkije in de Bossche Maaspoort een jaar of 16,17 geleden- speelt Oranje Basketball Thuis tegen een Groot Basketball-land, en zullen er heel veel Fans van de uitspelende ploeg aanwezig zijn. Het is uit de kaartverkoop niet helemaal op te maken, maar de schatting is dat er naast 300 Litouwers die met hun ploeg meereizen, nog zo'n 30% of meer Litouwers woonachtig in en rond Nederland aanwezig zullen zijn...
Maar gelukkig -in tegenstelling tot Nederland-Turkije, waar slechts enkele honderden Nederlanders present waren en Oranje dus virtueel 'uit' speelde, en desondanks onterecht en nipt verloor- zullen er nu als de schatting van de verkopende instantie klopt dus ook nog een 50% Nederlanders en dus (hopelijk) Oranje Basketball Fans aanwezig zijn...
Oranje Basketball heeft de laatste jaren onder Bondscoach Toon van Helfteren veel progressie gemaakt -al denk ik dat er nog meer in had gezeten dan we nu hebben gezien- zoveel dat onze Oranje Basketball Mannen nog een keertje ECHTE Support verdienen, en hopelijk wordt het ook net zo'n mooie wedstrijd als in Litouwen.
...en dus niet zo'n wedstrijd als die tegen Polen in november...toen de helft van het publiek te laat binnenkwam, en Polen al zowat gewonnen had voor de Oranje Fans plaats hadden genomen...en enkele tientallen Poolse Fans vervolgens die paar duizend Oranje-fans de hele wedstrijd met gemak overstemden....
AART DEKKER
Lees hieronder het Verhaal van 'de Drie Seconden van München 1972', verteld door Ivan Jedesjko, aan NRC Sport voor de NRC-Special '100 Jaar Olympische Spelen in 1996':
Drie seconden van triomf en tragedie
IVAN JEDESJKO, geboren in Stetski (Wit-Rusland) in 1945. Olympisch basketbalkampioen in München 1972. Won in 1976 brons op de Spelen van Montreal. Werd negen keer kampioen van de Sovjet-Unie, behaalde twee Europese titels en werd één keer wereldkampioen. Werkte bij de Spelen van 1980 in Moskou als tv-commentator.
Ivan Jedesjko is als basketballer negen keer kampioen van de Sovjet- Unie geweest, twee keer kampioen van Europa, een keer olympisch kampioen en nog een keer wereldkampioen. Als trainer heeft hij communisten geholpen in Guinee-Buissau, fortuin gemaakt in Beiroet en het afgelopen half jaar zonder salaris moeten werken in Rusland. Toch wordt zijn hele sportieve leven beheerst door drie luttele seconden.
De drie seconden behoren wel tot de meest controversiële in de geschiedenis van de Olympische Spelen. Op zondagmorgen 10 september 1972 besliste het basketbalteam van de Sovjet-Unie in die tijdspanne de olympische finale in München op een manier die tegenstander de Verenigde Staten zo boos maakte dat de Amerikaanse spelers weigerden hun zilveren medailles in ontvangst te nemen.
“Om het moment goed te kunnen begrijpen, moet je terug naar de tijd vóór de finale”, zegt Jedesjko, nu een 51-jarige man met een onopvallend - op zijn lengte na - uiterlijk in een onopvallend appartement in Moskou. “De Amerikanen voelden zich destijds onoverwinnelijk. Zij hadden alle 62 wedstrijden gewonnen die zij ooit in olympisch verband hadden gespeeld. Zelfs wij dachten dat ze onverslaanbaar waren. We hadden in Amerika tegen collegeteams geoefend en die waren voor ons, het nationale team van de USSR, al bijna te sterk. Onze opdracht voor München was dan ook om zilver te halen. Dat zegt eigenlijk al genoeg, dat Sovjet-sporters zich richtten op de tweede plaats.”
Toen de finale eenmaal werd gehaald, vertelt Jedesjko, stimuleerde trainer Vladmir Kondrasjkin zijn spelers natuurlijk om in Sovjet-traditie het plan niet alleen te vervullen maar ook te overtreffen. En met nog iets meer dan zes minuten te spelen tot het laatste fluitsignaal hadden de Sovjets een voorsprong van acht punten weten op te bouwen. “U weet hoe het dan gaat. We kregen het gevoel dat we zouden winnen en begonnen fouten te maken.”
De voorsprong slonk tot één punt. En met nog zes seconden te spelen verspeelde aanvaller Sasja Belov de bal, waardoor de Amerikaan Doug Collins in kansrijke positie kwam. Tegen hem werd een overtreding begaan en Collins kreeg, drie seconden voor tijd, twee vrije worpen. Hij maakte ze allebei en Amerika stond met 50-49 voor. Er was nog één seconde te spelen.
“Dit is het moment dat de triomf begon, of de tragedie, afhankelijk van hoe je het bekijkt”, zegt Jedesjko, die verslag doet alsof de wedstrijd van 24 jaar geleden zich op dit moment in zijn huiskamer afspeelt. Gezegd moet worden dat hij het destijds, in München, goed moet hebben kunnen zien. Hij stond op dat cruciale moment niet in het veld maar zat op de bank, naast trainer Kondrasjkin die volgens Jedesjko “alle eer toekomt”. Kondrasjkin begon namelijk zoveel stennis te maken bij de tafel waar de puntentelling werd bijgehouden, dat de scheidsrechter zich gedwongen zag het spel stil te leggen.
De opgewonden Sovjet-coach beweerde dat hij een time-out had aangevraagd juist voordat Collins zijn tweede strafworp had genomen. Inderdaad had de hoorn voor de time-out geklonken op het moment dat Collins' bal op weg naar de basket was. De voorzitter van de Internationale Basketbal Federatie, de Brit William Jones, mengde zich in het tumult en oordeelde dat het niet direct honoreren van de time-outaanvraag een fout van de scheidsrechter was. Daarom moest volgens hem de klok drie seconden worden teruggezet.
Hoewel direct ingrijpen van een bondsvoorzitter in een wedstrijd niet in de reglementen is voorzien, werd de beslissing van Jones overgenomen. Coach Kondrasjkin bracht Jedesjko in het veld, een specialist in worpen over grotere afstand. Jedesjko wierp de bal over een afstand van 30 meter naar Sasja Belov. Die schudde op zijn beurt twee Amerikaanse verdedigers van zich af en bracht een fractie van een seconde voor tijd de eindstand op 50-51. Goud voor de USSR.
De Amerikanen hebben nog een protest ingediend, dat officieel is behandeld door een vijfkoppige jury. Met 3 tegen 2 stemmen besliste deze jury in het voordeel van de Sovjet-Unie. De drie stemmen waren afkomstig van officials uit Hongarije, Polen en Cuba, de twee uit Puerto Rico en Italië. Het was de Koude Oorlog op zijn heetst en de Amerikanen weigerden vervolgens hun zilveren medailles in ontvangst te nemen.
Vierentwintig jaar later heerst bij Jedesjko nog altijd de opvatting dat die morgen in Munchen de rechtvaardigheid heeft gewonnen - maar rotsvast is zijn overtuiging niet. “Het terugzetten van de klok staat in de regels van de FIBA, dat had met de tegenstelling Amerika-Rusland niets te maken”, zegt hij. Maar de verdeeldheid binnen de jury die over het Amerikaanse beroep moest oordelen, die is ook voor Jedesjko moeilijk te verklaren uit verschillend spelinzicht alleen. “Sport zonder politiek bestaat niet. In die tijd wás sport politiek.
En er stonden dus grote belangen op het spel.” Zo kan hij evenmin geloven dat de Amerikaanse spelers uit zichzelf hun zilveren medailles weigerden. “Ook dat is natuurlijk hogerop beslist.” De protesten van de Amerikanen hebben in de Sovjet-Unie zelf overigens geen indruk gemaakt. De basketbalspelers werden bij thuiskomst ontvangen als helden.
De media schreven lyrisch over de 'gouden pass' van Jdesjko, de regering gaf iedere speler 300 dollar en 3.000 roebel, destijds een aanzienlijk geldbedrag. En de minister van Defensie besloot dat zij allen werden bevorderd. “We waren tenslotte officieel militairen”, zegt Jedesjko over de toenmalige status van mannelijke 'amateur' topsporters in de USSR. Hijzelf werd bevorderd tot luitenant. Toen hij vorig jaar officieel met pensioen ging, had Jedesjko het al basketballend tot kolonel gebracht.
Ivan Jedesjko is geen man die plakboeken over zichzelf bijhoudt of zijn kamer vol heeft staan met trofeeën. Zijn medailles zitten allemaal bijelkaar in een koffertje, dat is weggestopt in het bruine wandmeubel dat de woonkamer domineert. Er is ook niets dat deze huiskamer onderscheidt van een doorsnee kamer in Moskou. Tegenover het wandmeubel staat de bank. Op het behang is van vloer tot plafond een berglandschap afgebeeld. De televisie staat aan, maar ook daarop geen basketbal. Het is de Amerikaanse soapserie Santa Barbara.
Misschien komt het ook doordat Jedesjko ook op zijn 51ste nog geen tijd heeft voor herinneringen. Direct nadat hij in 1980 stopte als speler, werd de olympische kampioen jeugdtrainer bij zijn club TsSKA (CSKA), de Centrale Sport Club van het Leger.
Vier jaar later werd hij door zijn superieuren uitgezonden naar Guinee-Buissau alwaar hij Afrikaanse soldaten de fijne kneepjes van het basketbal moest bijbrengen. “Ik moest mijn internationale communistische plicht vervullen”, verklaart hij.
Leuk was het niet. “Het licht viel de hele tijd uit, er was geen drinkwater en ik moest de hele tijd mijn uniform aan. Het valt niet mee om daar in de hitte een officiële vertegenwoordiger van de Sovjet-Unie te zijn.” In 1986 mocht Jedesjko weer terug naar Moskou, alwaar hij in 1991 hoofdtrainer werd van TsSKA. En toen viel midden in de competie de Sovjet-Unie uiteen.
Ongeacht wat Boris Jeltsin voor Rusland heeft gedaan, vertelt Jedesjko, voor het basketbal waren zijn hervormingen funest. Eerst moesten verschillende roemrijke clubs als Kaljev uit Tallinn, de laatste kampioen van de Sovjet-Unie zich terugtrekken omdat zij ineens niet meer bij Rusland hoorden. Andere teams, vooral die uit Siberië, hielden het voor gezien omdat ze de reiskosten van de uitwedstrijden niet meer konden opbrengen. De beste spelers vertrokken als profspeler naar het buitenland. TsSKA is in het seizoen 1991-92 nog wel kampioen geworden, maar de feestvreugde werd gedempt door de wetenschap dat de competitie op de laatste speeldag nog slechts vier clubs telde.
“Het was verschrikkelijk”, herinnert Jedesjko zich. De overheid gaf geen geld meer, particuliere sponsors waren er nog niet. Het publiek moest aan zijn eigen overleven denken en had geen tijd meer voor sportwedstrijden. “Van sportsterren waren we van de ene op de andere dag meelijwekkende bedelaars geworden.” Toen de TsSKA-trainer een aanbod kreeg uit Libanon nam hij dat met beide handen aan. Jedesjko nam twee Russische jeugdspelers mee en werd met het hoofdstedelijke Beiroet drie keer kampioen in drie jaar. Over zijn salaris in het Midden-Oosten doet hij geen mededelingen, maar “het was ten minste tien keer zoveel als hier”.
Aan het begin van het afgelopen seizoen is Jedesjko teruggekeerd als assistent-trainer naar zijn oude club. De economische hervormingen in Rusland hebben een kleine groep banken en bedrijven inmiddels nieuwe rijkdom gegeven. Buitenlandse merken zoals Nike treden eveneens als sponsor op. TsSKA is eind mei kampioen geworden van de 'superliga' waaraan acht clubs deelnemen.
Met vallen en opstaan, dat nog wel. Toen de Mezjprombank eerder dit seizoen in moeilijkheden raakte, had dat meteen tot gevolg dat trainers en spelers zes maanden geen salaris ontvingen. “Dat was een stelletje criminelen”, zegt Jedesjko over de bank, de toenmalige hoofdsponsor van TsSKA. “Nu zijn er gelukkig andere sponsors gevonden en zijn de grootste problemen opgelost.”
Dat betekent dat bij de Moskouse topclub jaarsalarissen van 100.000 gulden niet meer ongewoon zijn en dat bij thuiswedstrijden zo'n 3.000 man op de tribune zitten. Internationaal gezien is dat nog zeer bescheiden: Dominique Wilkins, de Amerikaanse veteraan die TsSKA ongeveer in zijn eentje de das omdeed in de eindronde van het Europa-Cuptoernooi afgelopen april, krijgt bij het Atheense Panathinaikos 3,5 miljoen dollar per jaar. De wedstrijden van de Griekse kampioen zijn in Griekenland regelmatig live op de televisie.
Het Russische basketbal begint volgens Jedesjko dus wel weer mee te tellen, maar het niveau van de Sovjet-Unie wordt nog lang niet gehaald. De Russen ontbreken dan ook in Atlanta. “We hebben ons niet weten te kwalificeren”, moppert de man die is gewend te winnen.
Het niveau van de Russische basketballers is niet het enige waarover Jedesjko moppert. Het gebrek aan aanzien geeft eveneens reden tot verbittering. “Vroeger werd ik herkend als ik over straat liep. Als een basketballer ergens binnenkwam werd er gefluisterd, daar heb je die en die olympische kampioen. Nu zijn er andere helden. Daar is die zakenman, daar is die miljonair, dáár gaat het tegenwoordig om. Het is diep treurig.” Jedesjko werpt zijn handen in de lucht en zucht. Komt de tijd ooit nog terug dat drie seconden een Russische sportman legendarisch konden maken?
De drie seconden behoren wel tot de meest controversiële in de geschiedenis van de Olympische Spelen. Op zondagmorgen 10 september 1972 besliste het basketbalteam van de Sovjet-Unie in die tijdspanne de olympische finale in München op een manier die tegenstander de Verenigde Staten zo boos maakte dat de Amerikaanse spelers weigerden hun zilveren medailles in ontvangst te nemen.
“Om het moment goed te kunnen begrijpen, moet je terug naar de tijd vóór de finale”, zegt Jedesjko, nu een 51-jarige man met een onopvallend - op zijn lengte na - uiterlijk in een onopvallend appartement in Moskou. “De Amerikanen voelden zich destijds onoverwinnelijk. Zij hadden alle 62 wedstrijden gewonnen die zij ooit in olympisch verband hadden gespeeld. Zelfs wij dachten dat ze onverslaanbaar waren. We hadden in Amerika tegen collegeteams geoefend en die waren voor ons, het nationale team van de USSR, al bijna te sterk. Onze opdracht voor München was dan ook om zilver te halen. Dat zegt eigenlijk al genoeg, dat Sovjet-sporters zich richtten op de tweede plaats.”
Toen de finale eenmaal werd gehaald, vertelt Jedesjko, stimuleerde trainer Vladmir Kondrasjkin zijn spelers natuurlijk om in Sovjet-traditie het plan niet alleen te vervullen maar ook te overtreffen. En met nog iets meer dan zes minuten te spelen tot het laatste fluitsignaal hadden de Sovjets een voorsprong van acht punten weten op te bouwen. “U weet hoe het dan gaat. We kregen het gevoel dat we zouden winnen en begonnen fouten te maken.”
De voorsprong slonk tot één punt. En met nog zes seconden te spelen verspeelde aanvaller Sasja Belov de bal, waardoor de Amerikaan Doug Collins in kansrijke positie kwam. Tegen hem werd een overtreding begaan en Collins kreeg, drie seconden voor tijd, twee vrije worpen. Hij maakte ze allebei en Amerika stond met 50-49 voor. Er was nog één seconde te spelen.
“Dit is het moment dat de triomf begon, of de tragedie, afhankelijk van hoe je het bekijkt”, zegt Jedesjko, die verslag doet alsof de wedstrijd van 24 jaar geleden zich op dit moment in zijn huiskamer afspeelt. Gezegd moet worden dat hij het destijds, in München, goed moet hebben kunnen zien. Hij stond op dat cruciale moment niet in het veld maar zat op de bank, naast trainer Kondrasjkin die volgens Jedesjko “alle eer toekomt”. Kondrasjkin begon namelijk zoveel stennis te maken bij de tafel waar de puntentelling werd bijgehouden, dat de scheidsrechter zich gedwongen zag het spel stil te leggen.
De opgewonden Sovjet-coach beweerde dat hij een time-out had aangevraagd juist voordat Collins zijn tweede strafworp had genomen. Inderdaad had de hoorn voor de time-out geklonken op het moment dat Collins' bal op weg naar de basket was. De voorzitter van de Internationale Basketbal Federatie, de Brit William Jones, mengde zich in het tumult en oordeelde dat het niet direct honoreren van de time-outaanvraag een fout van de scheidsrechter was. Daarom moest volgens hem de klok drie seconden worden teruggezet.
Hoewel direct ingrijpen van een bondsvoorzitter in een wedstrijd niet in de reglementen is voorzien, werd de beslissing van Jones overgenomen. Coach Kondrasjkin bracht Jedesjko in het veld, een specialist in worpen over grotere afstand. Jedesjko wierp de bal over een afstand van 30 meter naar Sasja Belov. Die schudde op zijn beurt twee Amerikaanse verdedigers van zich af en bracht een fractie van een seconde voor tijd de eindstand op 50-51. Goud voor de USSR.
De Amerikanen hebben nog een protest ingediend, dat officieel is behandeld door een vijfkoppige jury. Met 3 tegen 2 stemmen besliste deze jury in het voordeel van de Sovjet-Unie. De drie stemmen waren afkomstig van officials uit Hongarije, Polen en Cuba, de twee uit Puerto Rico en Italië. Het was de Koude Oorlog op zijn heetst en de Amerikanen weigerden vervolgens hun zilveren medailles in ontvangst te nemen.
Vierentwintig jaar later heerst bij Jedesjko nog altijd de opvatting dat die morgen in Munchen de rechtvaardigheid heeft gewonnen - maar rotsvast is zijn overtuiging niet. “Het terugzetten van de klok staat in de regels van de FIBA, dat had met de tegenstelling Amerika-Rusland niets te maken”, zegt hij. Maar de verdeeldheid binnen de jury die over het Amerikaanse beroep moest oordelen, die is ook voor Jedesjko moeilijk te verklaren uit verschillend spelinzicht alleen. “Sport zonder politiek bestaat niet. In die tijd wás sport politiek.
En er stonden dus grote belangen op het spel.” Zo kan hij evenmin geloven dat de Amerikaanse spelers uit zichzelf hun zilveren medailles weigerden. “Ook dat is natuurlijk hogerop beslist.” De protesten van de Amerikanen hebben in de Sovjet-Unie zelf overigens geen indruk gemaakt. De basketbalspelers werden bij thuiskomst ontvangen als helden.
De media schreven lyrisch over de 'gouden pass' van Jdesjko, de regering gaf iedere speler 300 dollar en 3.000 roebel, destijds een aanzienlijk geldbedrag. En de minister van Defensie besloot dat zij allen werden bevorderd. “We waren tenslotte officieel militairen”, zegt Jedesjko over de toenmalige status van mannelijke 'amateur' topsporters in de USSR. Hijzelf werd bevorderd tot luitenant. Toen hij vorig jaar officieel met pensioen ging, had Jedesjko het al basketballend tot kolonel gebracht.
Ivan Jedesjko is geen man die plakboeken over zichzelf bijhoudt of zijn kamer vol heeft staan met trofeeën. Zijn medailles zitten allemaal bijelkaar in een koffertje, dat is weggestopt in het bruine wandmeubel dat de woonkamer domineert. Er is ook niets dat deze huiskamer onderscheidt van een doorsnee kamer in Moskou. Tegenover het wandmeubel staat de bank. Op het behang is van vloer tot plafond een berglandschap afgebeeld. De televisie staat aan, maar ook daarop geen basketbal. Het is de Amerikaanse soapserie Santa Barbara.
Misschien komt het ook doordat Jedesjko ook op zijn 51ste nog geen tijd heeft voor herinneringen. Direct nadat hij in 1980 stopte als speler, werd de olympische kampioen jeugdtrainer bij zijn club TsSKA (CSKA), de Centrale Sport Club van het Leger.
Vier jaar later werd hij door zijn superieuren uitgezonden naar Guinee-Buissau alwaar hij Afrikaanse soldaten de fijne kneepjes van het basketbal moest bijbrengen. “Ik moest mijn internationale communistische plicht vervullen”, verklaart hij.
Leuk was het niet. “Het licht viel de hele tijd uit, er was geen drinkwater en ik moest de hele tijd mijn uniform aan. Het valt niet mee om daar in de hitte een officiële vertegenwoordiger van de Sovjet-Unie te zijn.” In 1986 mocht Jedesjko weer terug naar Moskou, alwaar hij in 1991 hoofdtrainer werd van TsSKA. En toen viel midden in de competie de Sovjet-Unie uiteen.
Ongeacht wat Boris Jeltsin voor Rusland heeft gedaan, vertelt Jedesjko, voor het basketbal waren zijn hervormingen funest. Eerst moesten verschillende roemrijke clubs als Kaljev uit Tallinn, de laatste kampioen van de Sovjet-Unie zich terugtrekken omdat zij ineens niet meer bij Rusland hoorden. Andere teams, vooral die uit Siberië, hielden het voor gezien omdat ze de reiskosten van de uitwedstrijden niet meer konden opbrengen. De beste spelers vertrokken als profspeler naar het buitenland. TsSKA is in het seizoen 1991-92 nog wel kampioen geworden, maar de feestvreugde werd gedempt door de wetenschap dat de competitie op de laatste speeldag nog slechts vier clubs telde.
“Het was verschrikkelijk”, herinnert Jedesjko zich. De overheid gaf geen geld meer, particuliere sponsors waren er nog niet. Het publiek moest aan zijn eigen overleven denken en had geen tijd meer voor sportwedstrijden. “Van sportsterren waren we van de ene op de andere dag meelijwekkende bedelaars geworden.” Toen de TsSKA-trainer een aanbod kreeg uit Libanon nam hij dat met beide handen aan. Jedesjko nam twee Russische jeugdspelers mee en werd met het hoofdstedelijke Beiroet drie keer kampioen in drie jaar. Over zijn salaris in het Midden-Oosten doet hij geen mededelingen, maar “het was ten minste tien keer zoveel als hier”.
Aan het begin van het afgelopen seizoen is Jedesjko teruggekeerd als assistent-trainer naar zijn oude club. De economische hervormingen in Rusland hebben een kleine groep banken en bedrijven inmiddels nieuwe rijkdom gegeven. Buitenlandse merken zoals Nike treden eveneens als sponsor op. TsSKA is eind mei kampioen geworden van de 'superliga' waaraan acht clubs deelnemen.
Met vallen en opstaan, dat nog wel. Toen de Mezjprombank eerder dit seizoen in moeilijkheden raakte, had dat meteen tot gevolg dat trainers en spelers zes maanden geen salaris ontvingen. “Dat was een stelletje criminelen”, zegt Jedesjko over de bank, de toenmalige hoofdsponsor van TsSKA. “Nu zijn er gelukkig andere sponsors gevonden en zijn de grootste problemen opgelost.”
Dat betekent dat bij de Moskouse topclub jaarsalarissen van 100.000 gulden niet meer ongewoon zijn en dat bij thuiswedstrijden zo'n 3.000 man op de tribune zitten. Internationaal gezien is dat nog zeer bescheiden: Dominique Wilkins, de Amerikaanse veteraan die TsSKA ongeveer in zijn eentje de das omdeed in de eindronde van het Europa-Cuptoernooi afgelopen april, krijgt bij het Atheense Panathinaikos 3,5 miljoen dollar per jaar. De wedstrijden van de Griekse kampioen zijn in Griekenland regelmatig live op de televisie.
Het Russische basketbal begint volgens Jedesjko dus wel weer mee te tellen, maar het niveau van de Sovjet-Unie wordt nog lang niet gehaald. De Russen ontbreken dan ook in Atlanta. “We hebben ons niet weten te kwalificeren”, moppert de man die is gewend te winnen.
Het niveau van de Russische basketballers is niet het enige waarover Jedesjko moppert. Het gebrek aan aanzien geeft eveneens reden tot verbittering. “Vroeger werd ik herkend als ik over straat liep. Als een basketballer ergens binnenkwam werd er gefluisterd, daar heb je die en die olympische kampioen. Nu zijn er andere helden. Daar is die zakenman, daar is die miljonair, dáár gaat het tegenwoordig om. Het is diep treurig.” Jedesjko werpt zijn handen in de lucht en zucht. Komt de tijd ooit nog terug dat drie seconden een Russische sportman legendarisch konden maken?
 |
| Arvidas Sabonis en Vladimir Tkachenko bij een wedstrijd tussen CSKA Moskou en Zalgiris Kaunas in 1998, zie de clip hieronder. |
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten