Somberheid voor 2015; Hofland in 'de Groene'

Het zwarte scenario

Dit is me in de zomer van 2007 overkomen. Ik was in New York, liep in de 23ste straat en werd daar staande gehouden door een jongeman. Hij drukte me een pamfletje in de hand en zei: ‘Al Gore is a big fat liar.’

Groene Amsterdammer - door H.J.A. Hofland 17-12-2014

Gore had een jaar tevoren zijn film An Inconvenient Truth over de verandering van het klimaat en de gevolgen voor de aarde gelanceerd en daarmee een internationale controverse veroorzaakt. Een jaar later hadden we in Nederland een bijzonder warme zomer. In een column in NRC Handelsblad schreef ik dat Gore gelijk had en dat het hoog tijd werd om daaruit de consequenties te trekken. Ik kreeg een paar reacties vol minachting en haat en dat was dat.

Intussen wordt in de wetenschap niet meer aan de verandering van het klimaat, de opwarming van de aarde, de stijging van de zeespiegel en de groei van de wereldbevolking getwijfeld en worden er in Nederland ook consequenties uit getrokken. Bescherming van de polders, dijkverzwaring, schone energie. De opwarming van de aarde met de gevolgen is niet meer de oorzaak van heftige politieke ruzies. Misschien een vooruitgang, maar hoe groot die is zouden we pas kunnen beoordelen als we nu de zeespiegel en de woestijnen van 2050 zouden zien.

Op het ogenblik leven er ongeveer 7,5 miljard mensen op onze planeet. Volgens de berekeningen van nu zullen we in 2050 op twaalf miljard aardbewoners kunnen rekenen. Op het ogenblik leeft het grootste deel in China, 1,3 miljard, en India, 1,1 miljard. De Europese Unie moet het met 502 miljoen doen. Hoe de verdeling over 35 jaar zal zijn wordt op Wikipedia niet voorspeld. In ieder geval komen er nu per dag 209.000 aardbewoners bij. Op het ogenblik leiden al miljoenen mensen in Afrika, Zuid-Amerika, India en China niet wat we hier een menswaardig bestaan noemen. Maak je een voorstelling van hoe dat zal zijn als de aardbevolking bijna verdubbeld is.

Ik geef toe dat dit stukje een beetje op het rapport van de Club van Rome gaat lijken, Grenzen aan de groei, uit 1972. Maar hoe de voorspellingen van dit gezelschap toen ook zijn gerelativeerd, belachelijk gemaakt, we kunnen langzamerhand niet ontkennen dat de samenstellers een vooruitziende blik hadden. Misschien is dit rapport te vroeg gekomen. De toenmalige leidinggevende groeperingen hebben niet naar de wetenschappelijk verantwoorde inzichten gehandeld. Het beste bewijs daarvoor is kort na de Koude Oorlog geleverd. De Nieuwe Economie was ontdekt, de tijd van de eeuwige groei was aangebroken. Die is geëindigd in de crisis waarvan de gevolgen nu nog voelbaar zijn.

Sinds 1945 is het niet zo’n chaos op aarde geweest
Het is niet meer de vraag hoe het met de ecologische ontwikkeling van de aarde zal gaan. Als we er niets aan zouden doen: bergaf. Dat wordt steeds beter en ruimer beseft. De cruciale vraag is nu of over een jaar of dertig zal blijken dat deze maatregelen voldoende waren. En daarbij komt dan een ander tekort van deze tijd aan de orde: het gebrek aan politiek leiderschap en besluitvaardigheid. Sinds 9/11, de verwoesting van het World Trade Center, is de wereld­samenleving in toenemende mate verstrikt geraakt in een chaos van nationale, politieke en godsdienstige conflicten.

Om de wereldwijde ontwikkeling naar de grote afbraak te keren is er ten eerste een overtuigend systeem van denkbeelden nodig, een ecologische ideologie, en ten tweede een internationale politieke klasse die daaraan continu uitvoering geeft. Aan beide ontbreekt het. Sinds in 1945 de Verenigde Naties werden opgericht is het niet zo’n chaos op aarde geweest. Maken ze zich in Syrië zorgen om luchtvervuiling? Wordt in de Verenigde Staten scherp toegezien op de handhaving van de mensenrechten, de bescherming van de natuurlijke hulpbronnen en de privacy? Worden de Groningers tegen aardbevingen door gaswinning beschermd? We zien hoe overal ter wereld beperkte economische belangen boven het algemeen belang worden gesteld en hoe op welke manier dan ook vergroting van de chaos het gevolg is.

Daarbij komt dat we nu een jaar of twintig leven met de revolutie die door internet is veroorzaakt. Aan de digitale revolutie hebben we veel goeds te danken: versnelde communicatie, grotere toegankelijkheid van de wetenschap, enzovoort. Maar er is ook een digitale anarchie gegroeid. Iedereen die is aangesloten op het wereldwijde web kan zijn vijanden uitschelden, verdacht maken, met de dood bedreigen. Internet heeft een digitale individualisering veroorzaakt die de politieke samenhang ondermijnt, vooral de rancune bevordert en de chaos vergroot.

Dat is de algemene wereldsituatie aan het einde van dit jaar – een algemeen ecologisch gevaar dat steeds dreigender wordt en waartegen wel maatregelen worden genomen, maar in toenemende mate niet toereikend zodat het gevaar steeds verder nadert. Wees blij dat u nu leeft.