Het zal dus geen toeval zijn dat er vele boeken over deze materie verschijnen..! NRC-Boeken (23 april 2015) selecteerde zes 'grote' boeken over dit thema:
Lijstjeslawine: zes romans en een verhalenbundel over migrant en migratie
Vicepremier Lodewijk Asscher (L) en premier Mark Rutte geven een toelichting op het akkoord over de opvang van illegalen. De fracties van de regeringspartijen VVD en PvdA hebben zich geschaard achter het compromis dat de top van de regeringscoalitie eerder wist te bereiken. Foto ANP / Martijn Beekman
Ze zijn eruit, de VVD en de PvdA. Na ruim een week overleggen werd gisteren een compromis bereikt, waarin is afgesproken dat alleen vijf grote steden nog een vorm van tijdelijke opvang van illegalen krijgen.
Migratie is in de literatuurgeschiedenis een onuitputtelijke bron gebleken voor verhalen. Zes romans en een verhalenbundel waarin op een of andere manier de gevolgen van gebiedsverplaatsing aan bod komen.
J.M. COETZEE: DE KINDERJAREN VAN JEZUS (2013)
In De kinderjaren van Jezus werkt Coetzee de consequenties van een gewist verleden uit. Het begint ermee dat een man, Simón, en een kind, David, met een bootje aan land komen. Papieren en brieven over hun identiteit zijn verdwenen. Desondanks zijn ze welkom in het nieuwe, Spaanstalige land. Of beter gezegd: juist zíj zijn welkom, want ze zijn nog te vormen, in te vullen.
Simón en David zijn geen familie: de man zorgt voor het kind omdat het zijn ouders kwijt is. Hij wil een moeder voor het kind vinden, en plukt er dan maar eentje van een tennisbaan, domweg omdat een kind een moeder nodig heeft. Het lijkt een goede daad, totdat zowel Simón als de vrouw liefde in plaats van welwillendheid voor David opvatten, met alle gevolgen van dien, omdat emoties als hartstocht en liefde overbodig zijn in die nieuwe wereld vol welwillendheid.
Het ontbreekt de migranten Simón en David in de nieuwe wereld schijnbaar aan niets. Maar ondanks de vervulling van de basisbehoeften blijft Simón worstelen met de vraag of de prijs van het vergeten niet te hoog is voor het nieuwe bestaan.
VLADIMIR NABOKOV: PNIN (1957)
Er zijn lezers die beweren dat Vladimir Nabokov (1899-1977) in Pnin de man beschreef die hijzelf zou zijn geworden zonder zijn talent voor taal. Net als de klunzige professor in zijn novelle was Nabokov een Russische emigré in academisch Amerika, maar dan wel een die zijn verbijstering over zijn nieuwe vaderland kon omzetten in literatuur.
In de verhalencyclus over Timofey Pnin, die twee jaar na Nabokovs beroemdste roman Lolita verscheen, staan stijl, spot en psychologisch inzicht ten dienste van goedmoedige kritiek op een cultuur die een moeizame relatie heeft met iedereen die anders is. Dat houdt deze universiteitssatire uit 1957 ook als immigrantenroman actueel.
JHUMPA LAHIRI: UNACCUSTOMED EARTH (2008)
Naar aanleiding van haar roman The Namesake (2003), over de Indiase immigranten die vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw in steeds groteren getale naar Amerika kwamen, zei Lahiri in NRC Handelsblad dat ze “literaire antropologie” bedreef, middels een techniek van “thick description”.
Ook de verhalenbundel Unaccustomed earth, die in 2008 op vele favorietenlijstjes van recensenten belandde, draait het om de pogingen van immigranten zich aan te passen aan het nieuwe leven en het mislukken ervan. In de bundel, die bestaat uit acht verhalen, staan telkens dramatische gegeven centraal die in andere schrijvershanden uit had kunnen lopen op kitsch of soap: alcoholisme van een broer, de relatie tussen een Indiase vrouw en haar onbetrouwbare Egyptische vriend, de etentjes van een Bengaalse student bij een geïsoleerd gezin en diens later ineens verschijnende Amerikaanse vriendin.
Waarom deze conflicten in Lahiri’s handen niet op “Bollywood-drama” uitdraaiden, zoals het in de bespreking van NRC verwoord werd, kwam doordat ze vanuit de derde persoon werden bekeken, door een toeschouwer.
“Door de afstand die Lahiri daarmee schept, komen de karaktertyperingen in het boek sterker over. Als je de isolatie en het onvermogen je aan te passen wilt beschrijven, werkt dat goed vanuit het perspectief van een derde.”
MICHAEL CHABON: THE AMAZING ADVENTURES OF KAVALIER & CLAY (2000)
Groots opgezette roman die zich afspeelt in de Gouden Eeuw van ‘the long-underwear hero trade’. Chabon vertelt het verhaal van twee verschoppelingen, een Tsjecho-Slowaakse immigrant en een New-Yorkse homoseksueel, die in 1939 gezamenlijk hun Amerikaanse droom realiseren: rijk worden met een eigengemaakte strip. Omdat Josef Kavalier en Samuel Clay (geboren Klayman) beiden joods zijn, vechten ze in de verhalen rondom hun superheld The Escapist de oorlog tegen Hitler op papier uit – lang voordat Amerika naar aanleiding van het bombardement op Pearl Harbor bij de Tweede Wereldoorlog betrokken raakt.
De verknoping van de gebeurtenissen op wereldschaal met die in het persoonlijke leven van de hoofdpersonen is een van de standaard-bouwstenen van de Grote Amerikaanse Roman, en het hoeft dan ook niet te verwonderen dat The Amazing Adventures… bij verschijning in de Verenigde Staten positief vergeleken werd met epische meesterwerken als Underworld van Don DeLillo en Ragtime van E.L. Doctorow.
JUNOT DÍAZ: THE BRIEF WONDROUS LIFE OF OSCAR WAO (2007)
Gelaagde, nauwelijks categoriseerbare en sluw geschreven roman over Oscar Wao, een jongen die alles is wat een jongen uit de Dominicaanse Republiek níet hoort te zijn, althans volgens de clichés die Díaz zijn vertellers laat opdissen en die hij vervolgens weer onderuit haalt. Oscar is dik, voortdurend gekluisterd aan zijn computer waar hij sciencefictionspelletjes speelt en dito verhalen produceert, en vooral: hij is een nul met de meisjes.
Met zo’n reputatie kom je niet ver, niet in Santo Domingo maar ook niet in de Dominicaanse gemeenschap in New Jersey. In soms zeer lange voetnoten wordt een historische laag onder het verhaal gelegd: dat van het wrede, gruwelijke regime van Rafael Trujillo, ‘the dictatingest dictator that ever lived’ die decennia lang over Dominicaanse Republiek heerste als was het zijn eigen plantage.
DAVE EGGERS: WHAT IS THE WHAT (2006)
Roman waarin de voormalige postmodernist Eggers zich vereenzelvigde met Valentino Achak Deng. Deng was een van de ‘Lost Boys’, de vermoedelijk zeventienduizend ontheemde Soedanese kinderen die tijdens de burgeroorlog van het islamitische noorden tegen het christelijk/animistische zuiden (1983-2005) uit hun dorpen werden verdreven; ze doorkruisten soms jaren Zuid-Soedan voordat ze een vluchtelingenkamp bereikten.
Deng kwam met duizenden anderen Soedanezen terecht in Ethiopië, in een kamp aan de rivier de Gilo. Als er in 1991 ook oorlog uitbreekt tussen Ethiopië en Eritrea worden de vluchtelingen met geweld de rivier in gedreven. Een nieuwe zwerftocht volgt. Uiteindelijk komt Deng terecht in het uitgestrekte stoflandschap van Noordwest Kenia, waar het Kakuma vluchtelingen kamp onstaat. Dit kamp groeit uit tot één van de meest permanente vluchtelingenkampen ter wereld. Het herbergt zo’n 86.000 ontheemden uit negen landen. Deng blijft er tien jaar. Vooral Amerikaanse kerken trokken zich het lot van de Lost Boys aan. Uiteindelijk werden vierduizend Lost Boys, onder wie Deng, door de VS opgenomen.
Eggers’ boek is het gefictionaliseerde levensverhaal van deze voormalige ‘Lost Boy’, waarvoor Eggers Deng langdurig interviewde en met hem terugging naar Soedan.
JEFFREY EUGENIDES: MIDDLESEX
Omvangrijk en kaleidoscopisch werk, dat “op niet al te zwaarwichtige toon verschillende generaties en continenten bestrijkt, geen omweg en overdaad schuwt, speelse en beeldende scènes te over telt en een schrijver aan het werk laat zien met lef en een tomeloze verbeelding”, aldus een bespreking van het boek in NRC.
Middlesex kan in de eerste paar honderd pagina’s vooral gelezen worden als de saga van een Amerikaanse immigrantenfamilie. Uit Griekenland komen ze, de leden van de familie Stephanides, en als Smyrna door de Turken wordt platgebrand verzekeren ze zich van een plaats op een schip naar het beloofde Amerikaanse land.
Vooral in de geschiedenis van de leden van de familie Stephanides in Amerika, die zich hoofdzakelijk in Detroit afspeelt, liet Eugenides volgens NRC zijn talent zien.
“De familiesage is prachtig, rijk en burlesk beschreven met veel oog voor de geleidelijke afvlakking, elke generatie weer iets meer, van de etnische identiteit en de Amerikanisering van de Griekse familie.”
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten