Column overgenomen van NRC.nl, originele versie --- Hier ---
CITAAT: "Macron spreekt over heldendom. Wij knielen voor de gewone Nederlander."
Heldendom
Zeg het, meneer de president: „Ik geloof heel erg dat het
moderne politieke leven die symbolische dimensie moet herontdekken. We
moeten een soort politiek heldendom ontwikkelen. Dat betekent niet dat
ik de held wil uithangen, maar dat we weer ontvankelijk zouden moeten
zijn voor het grote verhaal, dat we geschiedenis willen schrijven.’’
Aldus de Franse president Emmanuel Macron, vorige week in Der Spiegel. Een vertaling van het interview stond in Trouw.
Ik moest meteen aan Rutte III denken. De ministersploeg is nagenoeg compleet. Nu is het afwachten – er zit naast politiek brandhout ook nieuw talent tussen. Maar grootse symboliek? Geschiedenis schrijven? Een nieuw elan om Nederlanders met elkaar en met Europa te verbinden?
Macron spreekt over heldendom. Wij knielen voor de gewone Nederlander.
Wacht even, Nederland is een ander land dan Frankrijk. Wij hebben onze politieke symboliek uitbesteed aan het koningshuis. Onze politici zijn pragmatisch. Frankrijk is van oudsher een katholiek land dat een sterk geloof koestert in de kracht van symbolen en rituelen, terwijl het kleine Nederland een protestante cultuur heeft (vergeet het geklets over joods-christelijke wortels), waarin je op eigen kracht tot het hogere moet zien te geraken. Vandaar de schampere commentaren hier toen Macron vanuit Versailles het Franse parlement toesprak. Hij denkt zeker dat hij de Zonnekoning is!
Toch heeft Macron iets wezenlijks begrepen. Onze hedendaagse cultuur is doordrongen van het verlangen naar heroïek, meeslepende verhalen, betekenisvolle symboliek – tien minuten Game of Thrones of een Marvel-film is genoeg om dat te beseffen. Maar in het politieke centrum is alles zakelijk en pragmatisch geworden.
Vandaar dat het elan zich zo gemakkelijk naar de flanken heeft verplaatst. Ver op rechts heb je heroïek in overvloed, op het middeleeuwse af. Daar is een eindstrijd om de beschaving aan de gang, moet onze cultuur verdedigd worden tegen ‘omvolking’, afgerekend met de verraderlijke, feminiserende elite, enzovoort. Juist omdat het om kwalijke heroïek gaat, die tot vreselijke ontsporingen kan leiden, begrijp je de neiging wel om ver te blijven van mythische verhalen. Haat is een onweerstaanbaar bindmiddel.
Zie ook Trump, Erdogan, Poetin. En het islamisme.
Maar het is naïef om te veronderstellen dat je het dan wel zonder tegenverhalen afkunt. Dat is waar Macron op doelt (een van zijn favoriete auteurs is de Algerijn Kamel Daoud, die juist een tegenverhaal schreef tegen Camus’ De vreemdeling).
Wanneer ik hier de afgelopen jaren opperde dat de gevestigde politiek, zeker op links, met een stevig verhaal moest komen voor een moderne, pluriforme en inclusieve samenleving, waarin lokale identiteiten met wereldburgerschap zouden kunnen samengaan, reageerden politici en ook commentatoren vaak als door een adder gebeten: politiek was de edele kunst van het compromis! Je kon wel een mooi verhaal bedenken over waar het naartoe moest met Nederland, maar daar bleef in dit coalitieland vrijwel niks van over!
Dus, was de implicatie, bespaar je de moeite.
Die denktrant heeft de PvdA aan de rand van de afgrond gebracht.
GroenLinks wist in maart wel een grote groep jongeren in beweging te brengen. Daarom was dat pronken met de lege documentaire Jesse zo’n koude douche. Klaver onderkent het verlangen naar een meeslepend verhaal, maar ineens bleek dat hij gewoon zelf de held wilde uithangen.
Dat is precies wat Macron niet bedoelt.
Hij wijt het afbreken van het vergezicht aan het postmodernisme. Dat was „het ergste dat onze democratieën ooit kon overkomen. Het is geen goed idee geweest om alle grote verhalen te deconstrueren, kapot te maken. Hierdoor is het vertrouwen in alles en iedereen verdampt.’’
Macron heeft hier een punt – hoewel het de smetvrees van de verstokte neoliberaal Rutte voor het politieke verhaal niet verklaart. Maar vooral in progressieve kringen zijn verhalen er om te ontmantelen, te deconstrueren, zodat de machtsstructuren eronder bloot komen te liggen. Dat is mooi werk, een beetje verslavend ook, maar het is ook een valkuil: voor je het weet ben je alleen nog maar bezig anderen te ontmaskeren. Je kunt wel fijn schelden op het benauwde nationalisme van Buma in zijn H.J. Schoo-lezing, maar enkel schande roepen is een armzalig soort elan. Zet er iets tegenover. Vertel je eigen verhaal.
De vraag is nu welk verhaal dit bijeengesprokkelde kabinet de komende jaren gaat vertellen – over de Nederlandse samenleving, over Europa, over onze plek in de wereld. Het hoeft geen megalomaan verhaal te zijn, het politieke heldendom hoeft niet groots en meeslepend te zijn. Maar geen verhaal, dát begrijpt Macron goed, is in deze tijd geen optie. Anders wordt de geschiedenis voor ons geschreven.
Bas Heijne schrijft elke week een column op deze plaats
Aldus de Franse president Emmanuel Macron, vorige week in Der Spiegel. Een vertaling van het interview stond in Trouw.
Ik moest meteen aan Rutte III denken. De ministersploeg is nagenoeg compleet. Nu is het afwachten – er zit naast politiek brandhout ook nieuw talent tussen. Maar grootse symboliek? Geschiedenis schrijven? Een nieuw elan om Nederlanders met elkaar en met Europa te verbinden?
Macron spreekt over heldendom. Wij knielen voor de gewone Nederlander.
Wacht even, Nederland is een ander land dan Frankrijk. Wij hebben onze politieke symboliek uitbesteed aan het koningshuis. Onze politici zijn pragmatisch. Frankrijk is van oudsher een katholiek land dat een sterk geloof koestert in de kracht van symbolen en rituelen, terwijl het kleine Nederland een protestante cultuur heeft (vergeet het geklets over joods-christelijke wortels), waarin je op eigen kracht tot het hogere moet zien te geraken. Vandaar de schampere commentaren hier toen Macron vanuit Versailles het Franse parlement toesprak. Hij denkt zeker dat hij de Zonnekoning is!
Toch heeft Macron iets wezenlijks begrepen. Onze hedendaagse cultuur is doordrongen van het verlangen naar heroïek, meeslepende verhalen, betekenisvolle symboliek – tien minuten Game of Thrones of een Marvel-film is genoeg om dat te beseffen. Maar in het politieke centrum is alles zakelijk en pragmatisch geworden.
Vandaar dat het elan zich zo gemakkelijk naar de flanken heeft verplaatst. Ver op rechts heb je heroïek in overvloed, op het middeleeuwse af. Daar is een eindstrijd om de beschaving aan de gang, moet onze cultuur verdedigd worden tegen ‘omvolking’, afgerekend met de verraderlijke, feminiserende elite, enzovoort. Juist omdat het om kwalijke heroïek gaat, die tot vreselijke ontsporingen kan leiden, begrijp je de neiging wel om ver te blijven van mythische verhalen. Haat is een onweerstaanbaar bindmiddel.
Zie ook Trump, Erdogan, Poetin. En het islamisme.
Maar het is naïef om te veronderstellen dat je het dan wel zonder tegenverhalen afkunt. Dat is waar Macron op doelt (een van zijn favoriete auteurs is de Algerijn Kamel Daoud, die juist een tegenverhaal schreef tegen Camus’ De vreemdeling).
Wanneer ik hier de afgelopen jaren opperde dat de gevestigde politiek, zeker op links, met een stevig verhaal moest komen voor een moderne, pluriforme en inclusieve samenleving, waarin lokale identiteiten met wereldburgerschap zouden kunnen samengaan, reageerden politici en ook commentatoren vaak als door een adder gebeten: politiek was de edele kunst van het compromis! Je kon wel een mooi verhaal bedenken over waar het naartoe moest met Nederland, maar daar bleef in dit coalitieland vrijwel niks van over!
Dus, was de implicatie, bespaar je de moeite.
Die denktrant heeft de PvdA aan de rand van de afgrond gebracht.
GroenLinks wist in maart wel een grote groep jongeren in beweging te brengen. Daarom was dat pronken met de lege documentaire Jesse zo’n koude douche. Klaver onderkent het verlangen naar een meeslepend verhaal, maar ineens bleek dat hij gewoon zelf de held wilde uithangen.
Dat is precies wat Macron niet bedoelt.
Hij wijt het afbreken van het vergezicht aan het postmodernisme. Dat was „het ergste dat onze democratieën ooit kon overkomen. Het is geen goed idee geweest om alle grote verhalen te deconstrueren, kapot te maken. Hierdoor is het vertrouwen in alles en iedereen verdampt.’’
Macron heeft hier een punt – hoewel het de smetvrees van de verstokte neoliberaal Rutte voor het politieke verhaal niet verklaart. Maar vooral in progressieve kringen zijn verhalen er om te ontmantelen, te deconstrueren, zodat de machtsstructuren eronder bloot komen te liggen. Dat is mooi werk, een beetje verslavend ook, maar het is ook een valkuil: voor je het weet ben je alleen nog maar bezig anderen te ontmaskeren. Je kunt wel fijn schelden op het benauwde nationalisme van Buma in zijn H.J. Schoo-lezing, maar enkel schande roepen is een armzalig soort elan. Zet er iets tegenover. Vertel je eigen verhaal.
De vraag is nu welk verhaal dit bijeengesprokkelde kabinet de komende jaren gaat vertellen – over de Nederlandse samenleving, over Europa, over onze plek in de wereld. Het hoeft geen megalomaan verhaal te zijn, het politieke heldendom hoeft niet groots en meeslepend te zijn. Maar geen verhaal, dát begrijpt Macron goed, is in deze tijd geen optie. Anders wordt de geschiedenis voor ons geschreven.
Bas Heijne schrijft elke week een column op deze plaats
Dit artikel werd gepubliceerd in NRC Handelsblad op Zaterdag, 21 oktober 2017, pagina 2 - 3
Meer Columns van Bas Heijne op NRC.nl --- H ier ---
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten