Mark #Rutte en zijn geheugen #daarhebikgeenherinneringaan #cartoon pic.twitter.com/AdfsCVojtL
— John Körver (@johnkurf) November 26, 2019
Cartoon van John Körver - Cartoonist 'Kurf' - meer op zijn site --- Hier ---
Redactioneel Commentaar de Groene Amsterdammer
In Den Haag Dokter in de zaal
Als we uitzoomen van de Haagse werkelijkheid doemen uitdagingen als klimaatverandering en doorgeschoten marktdenken pas echt op. De politiek dreigt steeds dieper in de complexiteit van die problemen weg te zakken.
18 mei 2022 – verschenen in nr. 20 Originele Column op Groene.nl --- Hier ---
De politiek is ‘behoorlijk gewond’ en ‘er is geen dokter in de zaal’, zo stelde politiek journalist Ron Fresen vorige maand, in een van zijn laatste analyses voor de nos. En ‘dat is eigenlijk al een jaar zo’. Politiek Den Haag is de klappen van de toeslagenaffaire en het ‘functie-elders’-debat nog niet te boven. In een afscheidsinterview lichtte Fresen dat later verder toe: ‘Als je ziet hoe het kabinet steeds de randjes opzoekt van niet informeren of marchandeert met de eerlijkheid. En als je vervolgens ziet hoe de oppositie daarop springt en het uitvergroot tot “leugenaars” of “clowns”. De mensen die ons land moeten besturen staan blijkbaar op zo’n manier tegenover elkaar.’ Een spiraal van strategische geslotenheid en hyperbolisch wantrouwen dus. Het is daarbij volgens Fresen ‘vooral de politiek die zichzelf verwondt’.
Vorige week waren die open wonden weer goed te zien. In de Tweede Kamer stond de toeslagenaffaire op de agenda. Bij de uithuisplaatsing van 1675 kinderen speelden de financiële problemen van toeslagenouders mogelijk een rol. Een aantal getroffen ouders zat bij het debat op de publieke tribune. En juist in dit debat hield vvd-Kamerlid Ruud Verkuijlen zijn maidenspeech.
Zo’n maidenspeech is een bijzondere gebeurtenis, waarbij doorgaans de voltallige fractie aanwezig is. Het krijgt daardoor toch enigszins de sfeer van een ‘feestje’. Je kunt je natuurlijk afvragen of dit een gepast moment was daarvoor. De vvd, al twaalf jaar regeringspartij, draagt immers een stevige medeverantwoordelijkheid voor de toeslagenaffaire – read the room, zou je zeggen. Maar de vvd laadde vooral ook de verdenking op zich dat zij moeilijke vragen uit de weg wilde gaan, bij een maidenspeech worden interrupties in de regel niet toegestaan. Verkuijlen vroeg de Kamer om aan die gewoonte vast te houden. Ouders op de publieke tribune verlieten daarop de zaal. Uiteindelijk beantwoordde Verkuijlen na de lunch alsnog vragen van collega-Kamerleden. Het nieuwe deukje in het vertrouwen was er toen al. Zo strompelt onze politiek gewond verder. En nog steeds zonder dokter in zicht.
Die dokters zijn wellicht elders te vinden. Terwijl politiek Den Haag in de zoveelste worsteling met zichzelf was beland, vond in Tilburg de jaarlijkse Staatsrechtconferentie plaats. Dit jaar was zelfs sprake van een ‘staatsrechtelijke tweedaagse’: staatsrechtgeleerde en oud-minister Ernst Hirsch Ballin zwaaide een dag na de conferentie af als universiteitshoogleraar aan Tilburg University. Dat deed hij met een uiterst actuele afscheidsrede over vrede en internationaal recht. ‘Afscheid’ is hier overigens relatief. Van de oud-hoogleraar verscheen niet alleen een tweedelig verzameld werk, maar ook meteen een nieuw boek: Waakzaam burgerschap. Ondertitel: ‘Vertrouwen in democratie en rechtsstaat herwinnen’.
Zo strompelt onze politiek gewond verder. En nog steeds zonder dokter in zicht
Dat vertrouwen herwinnen gaat ‘stapvoets’, langs lijnen van gematigdheid – ‘revoluties maken meer stuk dan ons lief is’ – en inlevingsvermogen in de ander. Maar bovenal door het constitutionele recht steeds te begrijpen in het licht van de verdere realisering van de rechten van de mens. ‘Recht doen is dus nooit “alleen maar” een vorm of een formaliteit, maar ook het vervullen van een opdracht om de realiteiten te beoordelen die mensen klemzetten dan wel kunnen bevrijden’, aldus Hirsch Ballin. Een ‘ethos’ waarvan de toeslagenaffaire liet zien dat het op allerlei plekken in ons staatsbestel ontbrak.
Het is de hem kenmerkende benadering: Hirsch Ballin heeft het staatsrecht altijd beoefend als meer dan een samenstel van ‘regels’ – het staat in dienst van hogere waarden. In een recent overzichtswerk over de methode van staatsrechtsjuristen geeft hem dat een eigenzinnige, wat uitzonderlijke positie. Nu we ons in allerlei delen van ons bestel – kabinet, ambtenarij, Raad van State, parlement – omringd zien door de brokstukken van de toeslagenaffaire zou het staatsrecht zich in de toekomst zomaar eens meer in de richting van Hirsch Ballins opvatting kunnen bewegen.
Waakzaam burgerschap dwingt ons ook om ‘uit te zoomen’. Dan zien we onderling samenhangende uitdagingen van onder meer klimaatverandering, digitalisering, doorgeschoten marktdenken en Europees en internationaal verknoopte besluitvorming. Het is ook die ‘hypercomplexiteit’ die centraal stond tijdens de eerste dag van de ‘staatsrechtelijke tweedaagse’ in Tilburg. Uit verschillende conferentiebijdragen rijst het beeld op van een parlement dat in die hypercomplexiteit steeds verder dreigt weg te zakken. Steeds meer besluiten worden elders genomen, door de Europese Unie, of worden uitbesteed aan gespecialiseerde organen. En concurrenten van het parlement roeren zich – ‘nu is het aan ons’. ‘Complexiteit’, schrijven bijvoorbeeld de rechtsfilosofen Maurice Adams en Ronald Janse, is ‘de norm geworden’. Daarmee zijn ‘de (bij)sturende mogelijkheden van diegenen die worden geacht het volk te vertegenwoordigen (…) over de jaren eigenlijk alleen maar beperkter geworden’.
Dat plaatst de Haagse worsteling met zichzelf in perspectief. Als het eigen huis op orde is, wachten daarbuiten nog de echte opgaven. Een dokter met kant-en-klare oplossingen is er niet. Wel een bedachtzaam woord uit Waakzaam burgerschap: voor herstel en vernieuwing is onze ‘politieke gemeenschap vitaal genoeg’, maar het ‘wordt hoe dan ook een proces dat veel energie en alertheid gaat vragen’.
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten