COLUMN AART DEKKER / DIT HAD EEN VOLLEDIGE COLUMN MOETEN WORDEN, MAAR...DAT KAN NIET ZONDER...: Kritische topsporters Belarus – w.o. Basketbalster Katsjaryna Snytsina – in de knel: ‘Ik kon alleen maar denken: waarom houden jullie je mond?’

Katsjaryna Snytsina (#6) highlights

Belarus v Poland (Q2)-15 feb. 2018

*

COLUMN AART DEKKER

DIT HAD EEN VOLLEDIGE COLUMN MOETEN WORDEN, MAAR...DAT KAN NIET ZONDER...

Kritische topsporters Belarus – w.o. Basketbalster Katsjaryna Snytsina – in de knel: ‘Ik kon alleen maar denken: waarom houden jullie je mond?’

Ik heb een week (of misschien twee) met dit onderwerp in mijn hoofd gelopen, maar  - achteraf gezien -  was dat veel te gemakkelijk gedacht... Er zitten nogal wat verhalen in mijn hoofd, en vaak is een kleine aanleiding  - een stukje in de krant, een onderwerp op TV, Radio of Internet, een ontmoeting, een woord, klank of beeld of wat dan ook -  genoeg om een verhaal of column te triggeren; mijn brein werkt namelijk nogal associatief en als zo'n verhaal, anekdote of andere herinnering te typeren is met een mooie titel, beginzin of slogan, dan kan het zijn dat een verhaal. column of 'Shartie'  - een kort kerachtig stukje -  eenmaal achter een PC of Laptop gezeten er zo uitkomt. Veel gemakkelijker dan een (wedstrijd-)verslag of een een ander 'verhaal in opdracht' waarbij ik vooraf al weet dat er een stuk (meestal van bepaalde omvang) van mij verlangd wordt. Vandaar mij voorliefde voor (korte) Columns en/of zelf geïnitieerd stuk...

 

Voor dit stuk geldt dat ik direct  - toen ik het Volkskrant-artikel hieronder las -  wist 'Hier wil ik wat mee!' Ik wist zelfs in grote lijnen al wel zo'n beetje wat; ik ben in de periode dat ik Internationaal Jeugdbasketball scoutte voor mijn 11 jaar geleden helaas omgekomen vriend Rob Meurs, alle spin-off-activiteiten die ik naar aanleiding daarvan heb gedaan en de (Jeugd-)EK's en andere grote evenementen die ik sindsdien nog heb verslagen, ben ik heel wat Wit-Russen tegengekomen; veel van hen zullen niet direct een gesprek aanknopen, mocht dat wel (mij) gebeuren dan kon het zomaar voorkomen dat ik als het gesprek wat serieuzer werd het gesprek naar politiek stuurde, en dan merkte je al snel dat dat iets is wat een Wit-Rus zich kon veroorloven; en dat werd mij dan wel heel snel duidelijk - waarop ikzelf inbond en dacht 'Oh, ok; hier doe ik deze persoon geen plezier mee', en dat stuurde ik het gesprek wel terug naar minder glad ijs... Er is dan ook nooit een situatie een situatie geweest waarin welke Wit-Rus dan ook iets tegen mij heeft gezegd dat hem/haar in moeilijkheden had kunnen brengen als ik het opgeschreven had...

 

En op een gegeven moment was mij dat zo duidelijk dat ikzelf al heel voorzichtig was in gesprekken met mensen uit Belarus, wat op zichzelf natuurlijk ook weer betekende dat ik me in de buurt van Wit-Russen iets anders gedroeg/meer beperkte dan normaal was voor mij, en dat ik dus in een iets andere State-of-mind was dan in gezelschap van al die andere Europeanen die ik ook tegenkwam.

In dit verhaaltje dus geen mix van smeuïge verhalen en anekdotes die ik eerst dacht te gaan schrijven; ik wil vanuit Nederland niets doen waar ook maar iemand ook maar een klein probleem door zou kunnen krijgen, terwijl juist uit het onderstaande blijkt dat die potentiële problemen bepaald niet klein, maar zelfs levensgroot kunnen zijn.

Één anekdote dan toch, want die was wel onvergetelijk en schaadt niemand..: ik combineerde een  Hemelvaartvakantie in Zweden met een bezoek aan vrienden in Finland, en een terugreis via mijn oude coach Maarten van Gent in Estland. Al in Zweden had ik met onze ongelukscamper  - wij waren bij de aankoop van een particulier aan alle kanten opgelicht, en dat had buiten veel stress en negatieve energie al behoorlijk wat extra kosten aan het ding kwijt geraakt -  bij het voorzichtig passeren van een vrachtwagen die eigenlijk op die plek niet had mogen staan, een nogal fataal schamp-contact gehad met een in hoog gras verscholen zwerfkei. Daarbij kwam het stuur  - dat indirect vast zat aan de op een stalen dragende balk vast-gelaste stalen bumper -  ondanks dat ik zeer voorzichtig optrok uit stilstand, naar binnen, brak mijn duim en daarna liep het wiel aan tegen de verbogen bumper. De provisorische reparatie kostte me de volgende dag bijna een dag, mijn duim ging pas in het gips toen ik een kleine drie weken later thuiskwam en de duim nog steeds even pijnlijk was. Achteraf gezien had ik het pl&ur!sding zoals Maarten mij al voorstelde lekker in Estland moeten laten opknappen en later die zomer weer op moeten halen voor een vakantie, maar mijn inschatting was dat die optie mij thuis niet in dank zou worden afgenomen  - mede omdat die vakantie niet heel erg ver was -  thuis moest hij nog door de APK en daar werd hij afgekeurd, waardoor wij hem voor een habbekrats verkochten en wij die zomer camperloos moesten besteden. Overigens was 'het wrak' niet dusdanig slooprijp dat het ook daadwerkelijk naar de sloop is gegaan; bij mijn laatste naspeuringen bleek de camper nog steeds ergens rond te rijden...

Ik had me in de meer dan drie-duizend kilometers 'na het steentje' dan ook geen moment onveilig gevoeld... Dan nu Belarus; om een of andere reden reed Maarten van Gent de ongeveer 2200km vanuit Estland met me mee terug naar Nederland  - sterker nog: ik schat dat hij er minstens 1500 van aan het stuur zat. Maar niet op 'het moment'...

We waren heel Estland, Letland en bijna heel Litouwen al door, toen we afspraken eerst ergens langs de weg wat warms te eten en dan nog een flinke ruk Polen in te maken alvorens te gaan slapen. Op een gegeven moment stonden er wel (voor de Litouwse/Poolse grens ongebruikelijke /hele) lange rijen vrachtwagens, grotendeels in beide richtingen langs de weg gestald. Ook liepen er nogal wat chauffeurs langs die weg; we begonnen onraad te ruiken...maar goed, het was donker, je gaat niet in het niets keren op zo'n (helemaal niet zo brede -  weg.

 

En toen was daar ineens de grens, en nog sterker het gevoel dat er iets niet klopte...

 

Ik heb ooit weleens gelezen dat, hoe sterker de dictatuur, hoe hoger de petten van het geuniformiseerde 'gezag' ...

'De pet' die mij tot stoppen maande was een hele hoge, en van enige vriendelijkheid was ook (oogaanschijnlijk) geen enkele sprake...

 

Ik draaide mijn raampje open en vroeg: 'Poland..?'

 

Met zijn barste stem kwam het antwoord: 'Belarus'..! 

En de instructie kwam met een gebaar met één vinger: 'Rechtsomkeert jullie, jullie komen er hier niet in!!'

Onze vergissing kwam waarschijnlijk vaker voor, want ik kon direct mijn U-turn maken...

Dichter bij Belarus - Wit-Rusland -  was ik nog nooit geweest, en dat is tot op de dag van vandaag zo gebleven...  Maar de ietwat surrealistische herinnering blijft...

 

Lees vooral het onderstaande artikel van de Volkskrant over Topbasketballster Katsjaryna Snytsina en vele andere Topsporters; wat het leven in een dictatuur werkelijk inhoudt; een Aanrader!

(AD)

Op de eerste foto hierboven (klein, links) zien we Lukasjenko  - de Dictator zelve met een douane-pet op. De andere twee laten de 'imponerend hoge -  petten zelf wat beter zien. (Foto's overgenomen van: Belarus.by,  belarusinfocus.info en eutodya.net

* 

Volkskrant-Sport: Basketball

Kritische topsporters Belarus – w.o. Basketbal-ster Katsjaryna Snytsina – in de knel: ‘Ik kon alleen maar denken: waarom houden jullie je mond?’

De repressie van het bewind van president Loekasjenko werd in augustus ook veel topsporters in Belarus te gortig. Sindsdien bevinden ze zich in een benarde positie. ‘Als je ziet dat er in de straten van jouw land bloed vloeit van onschuldigen, dan moet je echt nadenken welke versie van je land je precies wilt vertegenwoordigen.’

Jarl van der Ploeg18 juni 2021

Ze speelde tussen haar zestiende en vijfendertigste voor het nationale team, kwam uit op Olympische Spelen en wereldkampioenschappen en was het gros van die tijd onbetwist aanvoerder. Tijdens haar laatste wedstrijd, afgelopen februari, was ze bovendien nog de beste speler van het veld. Maar als haar team morgen de laatste poulewedstrijd op het Europees Kampioenschap basketbal in Valencia speelt , laat Katsjaryna Snytsina de televisie uit. 

(Het verhaal van de Volkskrant gaat onder de video verder)

Het Gezicht en de Stem bij het verhaal: Katsiaryna Snytsina

Sterker nog: ze wil er geen seconde meer van zien. Nadat ze deed wat ze deed, werd ze namelijk niet alleen uit de groeps-chat van het nationale team gezet, ze werd zelfs zo onder druk gezet dat ze zich gedwongen voelde haar land te verlaten.

‘Als ik nu terugga naar Belarus, weet ik vrij zeker dat ik wordt opgesloten’, zegt Snytsina vanuit Vilnius, de hoofdstad van het buurland waar ze eerder dit jaar naartoe vluchtte. ‘Ze zeggen wel eens: sport is geen politiek. Maar dat is niet zo. Sport is juist politiek. Wij zijn niet alleen inwoners van ons land, we zijn er vertegenwoordigers van. En als je ziet dat er in de straten van jouw land bloed vloeit van onschuldigen, dan moet je echt nadenken welke versie van je land je precies wilt vertegenwoordigen.’

Het begon allemaal afgelopen augustus toen de Belarussische president Aleksandr Loekasjenko de verkiezingen vervalste waarna er enorme protesten uitbraken. Vanwege het harde optreden van Loekasjenko vielen er sindsdien tientallen doden, werden honderden mensen gearresteerd en zijn in de gevangenissen zeker duizend gevallen van marteling geregistreerd, en honderden gevallen van verkrachting.

Geschrokken door de bruutheid van die acties, besloot ook de sportwereld zich uit te spreken. Sporters zijn immers een belangrijk propagandamiddel in de voormalige Sovjetrepubliek. Vrijwel alle Belarussische sporters zijn in dienst van het leger of een van de ministeries en Loekasjenko viert medailles op grote toernooien doorgaans alsof het militaire overwinningen zijn.

Loekasjenko’s baby’s

‘Een keer wonnen we een wedstrijd van Rusland’, zegt basketballer Snytsina. ‘En precies dat moment had Loekasjenko een vergadering met Poetin. We hebben later gehoord dat hij die vergadering even onderbrak om tegen Poetin te zeggen: ‘mijn meisjes hebben die van jou verslagen’. Hij was echt trots op ons. We waren zijn baby’s. Zo stonden we ook bekend: Loekasjenko’s baby’s’.

In totaal besloten tweeduizend sporters en coaches zich via een open brief uit te spreken tegen het geweld in hun land. Ook Snytsina, zelf in dienst van het ministerie van Sport, zette haar krabbel. ‘Daarvóór was ik echt totaal niet geïnteresseerd in politiek’, zegt ze. ‘Op Loekasjenko na kende ik geen enkele politicus bij naam. Ik heb zelfs nog nooit in mijn leven gestemd. Maar toen ik voor het eerst beelden zag van het bloed in de straten van Minsk begon er iets te broeien.’

Loekasjenko, die samen met zijn zoon ook voorzitter is van het Nationaal Olympisch Comité, reageerde woest op de brief. Hij stuurde zijn geheime dienst bij honderden topsporters langs voor een zogenoemd ‘opvoedgesprek’ waarbij de sporters gedwongen werden hun recht op demonstratie voortaan op te geven en moesten beloven nooit meer met journalisten te praten zonder toestemming van het ministerie.

Ontslag of erger

Sporters die dat weigerden, waaronder Snytsina, werden direct ontslagen, of erger: sommigen moesten het land ontvluchten en weer anderen, onder wie olympisch medaillewinnaar op de tienkamp, Andrej Krawtsjanka, eindigden in de cel. In Tokio zullen daarom naar verwachting slechts 130 Belarussische atleten deelnemen, tegenover 180 in Rio.

‘Juist als sport zo belangrijk is voor een regime, is sport ook een ideale manier om dat regime pijn te doen’, zegt voormalig handballer Aliaksandr Apeikin. Samen met zwemster en voormalig wereldkampioen op de korte- en langebaan Alexandra Herasimenia, richtte hij in nasleep van de repressiegolf de Belarusian Sport Solidarity Foundation (BSSF) op, een club die onderdrukte Belarussische sporters vanuit het buitenland probeert te helpen.

Zeker honderd ontslagen sporters kregen de afgelopen maanden geld overgemaakt van BSSF, bijvoorbeeld om alsnog een vliegticket te kunnen boeken naar een Olympisch kwalificatietoernooi. BSSF kan dat betalen dankzij donaties of door veilingen. Zo veilde Snytsina haar bronzen medaille van het EK in 2007 teneinde een aantal van haar gevluchte collega’s te helpen.

Persona non grata

Neem judoka Aliaksandr Vakhaviak, een zwaargewicht die eerder dit jaar nog tegen Henk Grol vocht, maar sinds hij zijn politieke mening kenbaar maakte persona non grata werd in Belarussische sportkringen. Hij verloor zijn status als topsporter, net als zijn baan bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en mocht niet meer meetrainen met het nationale team. ‘Er kwamen mensen naar mij toe die zeiden dat als ik mijn handtekening introk, alles weer normaal zou zijn. Maar dat heb ik nooit serieus overwogen’, zegt hij. ‘Dan had ik mijzelf verraden.’ Dankzij het geld van BSSF kon hij alsnog een trainingsstage in Turkije beleggen waardoor hij toch nog kans maakt zich te plaatsen voor de Spelen.

Belarussisch recordhouder steeplechase Svetlana Kudelich had minder geluk. Zij werd na de brief niet alleen ontslagen bij het ministerie waar ze werkte, ook werden haar al haar nationale records en titels afgenomen, waardoor ze onvoldoende punten had om deel te nemen aan kwalificatietoernooien. ‘Twintig jaar carrière, opeens weg’, zegt ze. ‘Maar toch heb ik geen spijt. Ik wil niet alleen een sporter zijn. Ik wil een vrij persoon zijn. In een vrij land bovendien. En ik wil dat mijn kinderen kunnen opgroeien in een vrij land.’

Na haar laatste wedstrijd voor het Belarussisch basketbalteam, afgelopen februari, heeft Katsjaryna Snytsina nog een keer een vriendschappelijke wedstrijd bekeken, in aanloop naar het EK van dit weekend. Maar al na twee minuten besefte ze dat het klaar was; dat de strijd naast het veld soms belangrijker dan die erop. ‘Ik zag vrienden, mensen met wie ik vijftien jaar heb samengespeeld en ik kon alleen maar denken: waarom houden jullie je mond? Je weet toch wat er met je collega’s is gebeurd? Wat er met je land gebeurt? Ik heb de tv uitgezet en zei tegen mijzelf: ik denk niet dat ik ooit nog zal kijken. In ieder geval niet zolang Loekasjenko president is.’