Mariana Mazzucato: How does innovation really happen? |
Bekijk het Hier: WIRED Smarter 2019
*
Column Economie
Nederland wordt dommer
28 juni 2023 – verschenen in de Groene Amsterdammer nr. 26
Je leest de Originele column met foto op Groene.nl --- Hier ----
En, nog een beetje lekker gewerkt vandaag? Veel voor elkaar gekregen? Of was het zo’n dag waarop het to-dolijstje het verloor van de smartphone?
Wie dit soort gesprekken regelmatig voert, hoeft niet per se manager, opzichter of Ben Tiggelaar te zijn. Onder hoger opgeleiden van pakweg 25 tot 55 jaar is praten over hoe (on)productief je bent net zo gangbaar als klagen over het weer. Het blijft niet bij woorden. Er zijn coaches en trainers om te helpen, productiviteit-challenges en in de stationsboekhandel ligt, tussen biografieën van steeds obscuurdere voetballers en Lucinda Rileys Zeven zussen, een indrukwekkende stapel zelfhulpboeken: van The 4-Hour Work Week en Getting Things Done tot Grip: Het geheim van slim werken.
Met zoveel goede voornemens zou je denken dat de economie gouden tijden beleeft. Helaas. Het bbp groeit, maar dat is vooral domme kracht: het aantal gewerkte uren stijgt. Van efficiënter, laat staan slimmer werken lijkt amper sprake. De stijging van de arbeidsproductiviteit – de hoeveelheid gemaakte spullen en geleverde diensten per gewerkt uur – is het afgelopen decennium tot onder de 0,3 procent per jaar gezakt. In 2016, 2018 en 2019 was zelfs sprake van een daling. Tussen 1996 en 2007 steeg zij gemiddeld nog met 1,5 procent.
Hoe is dat mogelijk? Economen wijzen op het groeiende belang van sectoren waar de productiviteit van oudsher minder hard stijgt dan in de industrie. Denk aan de gezondheidszorg, tobbende uitvoeringsorganisaties als het UWV en dienstverlening in het algemeen. Er is ook de hypothese dat in westerse economieën, als het gaat om maatregelen die de productiviteit bevorderen, het laaghangende fruit wel zo’n beetje geplukt is. Bovendien hebben decennia van loonmatiging arbeid in Nederland relatief goedkoop gemaakt. Dat zou de prikkel wegnemen voor bedrijven om te investeren in nieuwe, arbeidsbesparende technologie.
Je krijgt bijna heimwee naar het tijdperk van vóór de zelfhulpboeken
Ik mis één overkoepelende verklaring: de privatisering van de arbeidsproductiviteit. Het doorgaans onuitgesproken idee dat efficiënter werken uitbesteed kan worden aan de individuele werkende. Dat wordt, ten eerste, gevoed door veranderingen op de arbeidsmarkt. Nederland telt bijna 1,2 miljoen zelfstandigen zonder personeel. Er wordt sinds de coronacrisis massaal thuisgewerkt, en sowieso is een aanzienlijk deel van de beroepsbevolking actief in beroepen die draaien om kennis en creativiteit. Dat zijn allemaal mensen die zich ’s ochtends niet langer op een vast tijdstip in de fabriek of op kantoor melden voor instructies. In plaats daarvan moeten ze zelf maar zien hoe ze aan het einde van de week hun targets halen.
Daarnaast is er de veranderde tijdgeest. Eind jaren zeventig voorspelde Michel Foucault, in zijn fameuze colleges over het neoliberalisme, de opkomst van ‘het zelf als onderneming’. Zeg maar de ik-bv. Dit zijn de modelwerknemers die als het ware de prikklok hebben ingeslikt. Voor wie vakantie een kans is om ‘de batterij op te laden’. Via de Fitbit wordt nauwgezet bijgehouden hoe het met de conditie van de productie-eenheid staat. En natuurlijk is er altijd en overal de smartphone. Een apparaat dat tijd zou moeten besparen, maar in plaats daarvan eerder uren lijkt op te slurpen.
Deze privatisering berust op een fataal misverstand over waar onze stijgende arbeidsproductiviteit vandaan komt. Niemand zal durven beweren dat de mensheid vroeger luier was dan nu. Toch weten wij veel meer welvaart te produceren in veel minder tijd. Dat is te danken aan een collectieve inspanning. Een die gepaard gaat met enorme (publieke) uitgaven aan onderzoek, machines, automatisering en robots. Zie het werk van Mariana Mazzucato.
Helaas geven te veel bedrijven hun miljarden liever weg aan de aandeelhouders dan ze te investeren. Je zou bijna heimwee krijgen naar het tijdperk van vóór de zelfhulpboeken. Toen werkgevers geen sportschoolabonnement uitdeelden, laat staan een slaapbonus, zoals in Japan. Toen een beetje werknemer het weekend rokend en drinkend doorbracht op de bank. Dat was tot in de jaren zeventig – en de productiviteit steeg jaar in jaar uit met dik vijf procent. Maar die onvermoede waarheid vertellen de ‘10 tips om beter te presteren’ op LinkedIn nou nooit.
Reageren? Haegens@groene.nl
MEER Groene Amsterdammer in deze editie:
Nr. 26 /
Onderzoek Het voorwaardelijk sepot
Jaarlijks krijgen tienduizend mensen géén straf maar wél een strafblad
En dan nog heel veel meer....
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten