De pagina van NPO - 2Doc met deze Documentaire en meer relevante informatie en video --- Hier ---
2Doc
De Tegenprestatie
HUMAN
Door Brenda van Osch Foto Maurice Boyer | pagina 16 - 17
Keuze
„Ik kom helemaal niet uit een filmmakersnest. Mijn vader is psychiater, mijn moeder pedagoog, hulpverleners. Ik wilde journalist worden, maar werd uitgeloot. Daarna raakte ik verkrampt, zo bang de verkeerde studie te kiezen. Mijn vader zei toen: ‘Het maakt niet uit wat je kiest, het gaat erom hoe je de dingen doet.’ Ik koos geschiedenis. Per toeval kwam ik terecht op de redactie bij Ischa Meijer en ontmoette daar documentairemaakster Ireen van Ditshuyzen. Bij haar ging ik stage lopen en ben tien jaar gebleven. Het duurde nog tien jaar voor ik mezelf echt regisseur durfde te noemen.”
Bakermat
„Ik groeide op in een nieuwbouwwijk van Nijmegen, met het idee dat de wereld overzichtelijk is: blank, welvarend en boordevol goede bedoelingen. Door Ireen leerde ik hoe de Nederlandse maatschappij in elkaar steekt, dat het leven lang niet altijd rechtvaardig is. In de auto vertelde ze verhalen: hier heb ik daklozen geïnterviewd, deze school heeft een bijzondere directeur. Ze liet me ook zien hoe je ergens gewoon kunt zijn, zonder de interviewer uit te hangen. Observeren. Luisteren. Dat je alleen door scherpe vragen de waarheid kunt achterhalen, is het grootste journalistieke misverstand dat er is.”
Noodzaak
„Het kost minimaal een, soms twee, drie jaar om een film te maken. In de loop van die tijd krijg ik altijd het waanidee dat ik de enige ben die het verhaal ziet en kan vertellen. Daar heb ik dan alles voor over. Als ik iets hoop voor mijn kinderen, is het dat ze iets echt gaan willen. Vanaf de eerste gedachte aan een nieuw film, droom ik de beelden. Het verhaal reist met me mee, verandert gaandeweg. Filmen gaat voor mij over verhalen vertellen die de wereld inzichtelijker en mooier maken. Maar het is ook houvast. Ik kan soms in paniek raken als ik de krant lees, dit is mijn manier om de waanzin te lijf te gaan.”
Impact
„Het meest verbonden voel ik me met De huizen van Hristina. Hristina was mijn hulp, destijds illegaal uit Bulgarije. Ik ben haar gaan filmen in de huizen waar ze schoonmaakte. Tegelijkertijd legde zij haar leven in die huizen vast door foto’s te maken, tegen de eenzaamheid. De film is voor ons allebei heel bepalend geweest. Ik heb ermee laten zien dat ik ook in vorm bijzondere films kan maken. Sindsdien ben ik een van de weinige gelukkigen die kan leven van documentaires maken. Hristina werd toegelaten op de Kunstacademie en trouwde een Nederlandse man. We zien elkaar nog steeds. Ik voel me haar grote zus.”
Worsteling
„Ik zoek voor elke film een andere vorm, die past bij het onderwerp en mijn groei als maker. Toen ik iets wilde met mijn ongenoegen over de apathische maatschappelijke houding van mijn generatie, wist ik dat het een persoonlijke film moest worden. Ik ben mijn klasgenoten gaan opzoeken; hoe heeft die jaren 70-jeugd ons gevormd? Zo ontstond De mooiste jongen van de klas. De persoonlijke zoektocht was een experiment, ik voelde me er niet lekker bij. In de montage moet je materiaal inkoken tot de essentie, dat is moeilijk als je zelf de hoofdpersoon bent. Als personage vond ik mezelf toch niet zo interessant.”
Nadenken
„Voor De Tegenprestatie filmden Monique Lesterhuis en ik bij de Sociale Dienst in Rotterdam. Daar werd, vooruitlopend op de Participatiewet, een tegenprestatie voor een uitkering gevraagd. Tijdens een voorvertoning zei iemand: ‘Ik switch steeds in sympathie tussen de ambtenaar en de werkzoekende.’ Dat is precies wat ik wil, mensen laten nadenken. Wat willen we pechvogels bieden? Hoe zou ik reageren als ik papier moest prikken? In 2010 filmden we in Zutphen het ‘granieten bestand’, mensen die waarschijnlijk nooit werk vinden. Nu treft werkloosheid iedereen. Ik dacht regelmatig: twee keer pech en dan zit ik daar!”
Rode draad
„Mijn volgende film gaat hopelijk over de olympische zwemploeg. Heel dicht op het nietsontziende afbeulen, op de tegenslag en het succes, dat fascineert me. De overeenkomst in mijn films is dat het altijd gaat over mensen die de moeite waard zijn, het gaat nooit over klootzakken. De muzikanten van De Dijk, de familie met een bedrijf in Kakiemon-porselein, allemaal mensen die proberen iets goed te doen. Ik kan slecht tegen onverschilligheid of gemakzucht. Toch weer: het maakt niet uit wat je doet, maar hoe je het doet. Je kunt ook een geweldige buschauffeur zijn. Dan ben ik blij als ik je tegenkom.”
Geboren 12 januari 1969 in Utrecht
Studie culturele studies aan de Universiteit van Amsterdam, videocursussen New York University
Loopbaan programmamaker bij TV Dits van Ireen van Ditshuyzen (1991-2001), sindsdien zelfstandig filmmaker, gastdocent Nederlandse Filmacademie, lid collectief De Docmakers
Documentaires De huizen van Hristina (2007), Sta me bij (2010), Hou me vast – De Dijk (2011), The Successor of Kakiemon (2012), De Mooiste Jongen van de klas en wij (2013), De Tegenprestatie (2015), Kom Nader – Boudewijn de Groot (première november 2015)
Privé getrouwd, zoons Zed (16) en Yan (14)
Dit artikel werd gepubliceerd in NRC Handelsblad op Zaterdag, 17 oktober 2015, originele artikel met links naar meer informatie --- Hier ---
Nog een artikel van NRC over dit onderwerp - originele artikel --- Hier ---
Documentaire over de 'voor-wat-hoort-wat-maatschappij'
Redacteur Thomas de Veen vervangt deze week tv-recensent Hans Beerekamp.
Ze zitten te zenuwpezen. We zien een man die eerst een Mercedes had en nu alleen nog een fiets. We zien een kapster die haar huur niet meer kan betalen. We zien een lieve, grijze dame die 157 sollicitatiebrieven heeft verstuurd en nergens op gesprek mocht komen.
Maar dat weten we dan, aan het begin, nog niet. We zien hen respectievelijk aan zijn sikje kriebelen, verbeten voor zich uit kijken of op haar lip bijten. Ze zitten aan een tafel in een onbestemde kantooromgeving. Wachtend op, zo blijkt weldra, de gemeenteambtenaar die slecht nieuws heeft over hun bijstandsuitkering.
Kijk aan: de documentaire De tegenprestatie (2DOC/HUMAN) wil ons tonen, niet vertellen. Makers Monique Lesterhuis en Suzanne Raes plaatsten een groothoekcamera op een statief, zetten hem haaks op het gemeentelijke bureautje en registreerden als fly on the wall wat er aan het bureau voorvalt tussen de naamloze werklozen en ambtenaren.
De tegenprestatie speelt in Rotterdam, waar de Participatiewet is ingevoerd. Die bepaalt dat bijstandsgerechtigden een tegenprestatie voor hun uitkering moeten leveren. Dat is, zo ervaren de meesten het althans, het slechte nieuws.
De werkloze wordt een ijzeren „traject” in getrokken, dat de ambtenaar optimistisch uit de doeken doet, soms in onversneden betweter-Rotterdams, soms op een wat denigrerende, kinderlijke toon, meestal in prefab richtlijntaal. „Vanaf nu gaan we in oplossingen denken, niet meer in problemen”, klinkt het. De werklozen sputteren tegen, stamelen wat, vertellen hun levensverhaal.
Nu is die verplichte tegenprestatie in de media al dikwijls ter sprake gekomen, pas nog op hoge toon bij De Monitor (KRO-NCRV), maar zo direct en onversneden als het hier getoond wordt, is het opzienbarend. Doordat de makers dus niet als vertellers tussen de feiten en de kijker in staan. Dat ze wel degelijk iets te vertellen hebben bleek vanzelf – uit de montage.
Lang en daardoor pijnlijk was het moment waarop de ambtenaar, een knappe jonge vrouw met een vrolijke trui, zwijgend zit te typen, terwijl de werkloze vijftiger tegenover haar, in vormeloze blauwe trui, afwacht. We zien haar typen en typen, hem met een lege blik rondkijken, terwijl ondertussen de geluidsband doorloopt met de trainer die de ambtenaren het beleid uitlegde: ze moeten alles in een „trajectplan” vastleggen, om aan te kunnen tonen „wat voor fantastisch werk we doen”.
Dan weet je het wel: in deze context is ‘oplossingen’ jargon voor ‘problemen’. De consequentie van de „voor-wat-hoort-wat-maatschappij”, zoals een ambtenaar het noemt, is natuurlijk een pakket aan formaliteiten en eufemismen.
Dat gaat zonder aanziens des persoons – dat is de keerzijde van de regels die regels zijn, een waarheid die De tegenprestatie schrijnend goed blootlegde. Een jonge man vraagt: wat is de meerwaarde van papierprikken als hij dan ook zijn hbo-studie kan afronden? En een man van 64, die bij sollicitaties steeds hoorde dat hij „overgekwalificeerd” was: „Zeg dan gewoon dat ik te oud ben. Dan ben je eerlijk!”
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten