Het opvallende is dat al die angsten van rechtse complotdenkers, of afgehaakten, of autonomen, of hoe je ze ook noemen wil, bezorgde burgers wellicht, zoveel lijken op gebeurtenissen die echt hebben plaatsgevonden. Alleen werd het toen anderen aangedaan. The great replacement bijvoorbeeld, de overtuiging dat de witte bevolking vervangen wordt door mensen van kleur: voor de inheemse bevolking van Amerika, Australië of Palestina is zo’n vervanging maar al te reëel geweest. Het geïnstitutionaliseerde kindermisbruik waar elites tegenwoordig van worden beschuldigd, was vroeger vooral op scholen voor inheemse kinderen praktijk (zie bijvoorbeeld Canada). En al was het geen plandemie, bijna de gehele Zuid-Amerikaanse bevolking is ooit weggevaagd door ‘westerse’ virussen.

Hoe kan het toch dat witte mensen statistisch het veiligst zijn op deze wereld, maar ze desondanks ook het angstigst zijn? vroeg iemand op X zich af. ‘Ik noem het het Macbeth Syndroom’, was een van de antwoorden, ‘dat je niet vreedzaam kunt genieten van de privileges van je positie, omdat je bewust en onbewust weet hoeveel geweld er nodig was om die positie te verkrijgen. Je wordt altijd achtervolgd door de mogelijkheid dat wat je anderen hebt aangedaan, jou ook zal worden aangedaan.’

Niet veel later las ik hetzelfde idee in Doppelganger van Naomi Klein (eind vorig jaar zette ze een gratis hoofdstuk online dat specifiek over Israël en Palestina gaat en dat raad ik iedereen aan, het is fantastisch!). Zou het kunnen, vraagt ze zich af, dat wat complotdenkers vrezen ‘een dramatische omkering van rollen is waarbij de slachtoffers daders worden?’.

In dat licht valt de symboliek van de aanklacht tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof nauwelijks te missen. Het moest haast wel Zuid-Afrika zijn die in het land van zijn voormalig kolonisator het imperiale geweld tegen de Palestijnen probeert te stoppen. Toen Duitsland dreigde zich in de rechtszaak te mengen, was het de president van Namibië die fijntjes herinnerde aan de Duitse genocide, ‘de eerste van de twintigste eeuw’, die tienduizenden Namibiërs het leven kostte. Je zou kunnen zeggen: landen die ooit leeggeplunderd zijn, waarvan de oorspronkelijke bevolking is onderdrukt, gevangen gezet, afgeslacht, slaan inderdaad terug. Alleen doen ze dat niet met geweld, maar met de wapens waar het Westen zo graag een patent op claimt: mensenrechten, vrijheid en gelijkheid.

Wie zich vooral lijken te verenigen zijn de rijken, die de wereld als hun oester zien

In Doppelganger beschrijft Klein hoezeer linkse retoriek over elites, bevrijding en macht aan het volk zijn uitgehold door radicaal-rechts. Maar misschien, dacht ik, werkt het ook wel andersom. Verliezen begrippen niet alleen hun betekenis, maar kunnen ze ook een nieuwe invulling krijgen.

Een begrip als internationale solidariteit bijvoorbeeld. Ooit was het een speerpunt van links denken, arbeiders aller landen verenigt u!, maar dat lijkt lang geleden. Internationale solidariteit maakte plaats voor globalisering, voor handelsverdragen, outsourcing, goedkope arbeid, goedkope producten, culturen die steeds meer op elkaar lijken. Wie zich vooral lijken te verenigen zijn de rijken, de één procent, die de wereld als hun oester zien. Ze leven in ommuurde communes, verplaatsen zich in geblindeerde auto’s en nippen van hun champagne.

De westerse burger is vooral nog consument. Vandaar ook dat de VS en Engeland, met ondersteuning van Nederland, Jemen bombarderen. De Houthi’s houden Israëlische vrachtschepen tegen waardoor westerse kopers langer op hun Amazon- en Shein-shit moeten wachten. ‘Zelfverdediging’ noemt het Westen de bombardementen. Vergeet die mensenrechten, handelsbelangen gaan boven alles.

Ik had hier nog veel meer willen schrijven. Dat westerse media de Zuid-Afrikaanse aanklacht tegen Israël bijvoorbeeld zo veel mogelijk negeerden (de rechtszaak tussen Johnny Depp en Amber Heard kreeg vorig jaar meer aandacht). Dat de BBC daarentegen wel de Israëlische verdediging live uitzond. Dat allerhande beroemdheden, waaronder een deel van de cast van Game of Thrones, de aanklacht daarom online voorlas om zo alsnog een groot publiek te bereiken. Dat we nu eenmaal in een cultuur leven die geobsedeerd is door beroemdheden, we consumeren ze als het ware, en dat het vast niet lang meer duurt eer er een film wordt gemaakt over de knappe Houthi-piraat wiens foto viraal ging en die nu Tim-Houthi Chalamet wordt genoemd (naar de Hollywood-acteur). Maar het ging me om die solidariteit.

De afgelopen tijd is al veel gepraat over de linkse identiteitscrisis en hoe nu verder, maar daarbij ontbrak het internationale element. Zolang politici echter het geweld blijven faciliteren dat de privileges van westerse consumenten moet beschermen, van het geweld in de mijnbouw, in sweatshops of van de wapenindustrie, tot aan het uitmoorden van gewone burgers in Palestina, Congo of de Amazone, weet de gewone burger hier, bewust of onbewust, dat diezelfde politici het ook niet zullen opnemen voor hem. Het is geen syndroom, maar eerder een Macbeth-besef: wat anderen wordt aangedaan kan absoluut ook jou gebeuren.